Calcena San Cristobal, Cueva Honda

Calcenatik abiatuta ibilbide zirkularra San Cristobal baseliza dagoen tontorrera eta Calcenako trokatik jaitsiz. Ibilbide berezia Moncayoko hego aldeko eremutik inguru geologiko, landaredi eta bereziki hegaztientzako eremu aproposa batetatik. Ibilbidean zehar hainbat haitzen ingurutik igaroko gara eta horrek saiak eta bertze hegaztiak behatzeko aukera eskainiko digu. Tontorretik ikuspegi zabalak izango dira, bai Pirinio aldera eta hego aldera. Ipar aldean ordez Moncayoko mendiak izango ditugu. Ibilbidearen bigarren zatian zenbait koba eta Calcenako troka ezagutzeko aukera dago.

Ibilbidearen xehetasunak Wikilocen:

Powered by Wikiloc

Ibilbideko bideoa:

Ibilbidea eta altimetria.

Calcenatik ibilbide zirkularra

Ibilbidea 3 D formatuan ikusgai

Calcenako altimetria

Calcena herrira gerturatuko naiz goiz eguzkitsu honetan ibilbide eder bat burutzeko asmoz. Natura Interpretatzeko zentroan berean aparkatu eta gauzak prestatu eta errepidera aterako naiz, bertatik ibaiaren gaineko zubira iristeko.

Natura Interpretatzeko Zentroa

Ibilbidea Calcenako Natura Interpretatzeko Zentrotik izango da. Bertan bere webgunea.

Informazio ohola

Hainbat aretotan zehar, espazioak elementu liluragarriak erakusten dizkigu, hala nola, inguruko haitzulo ugarien eraketa, eta bertako biztanle zoragarrietako bat, saguzarra, gehiago ezagutzen laguntzen digu.

Geologiarentzat eta milioika urtetan zehar harkaitzezko itsaslabarren paisaia berezi hau moldatu zuten prozesuentzat ere lekua dago, gaur egun ehunka eskalatzaileren paradisua dena.

Aparkalekua

Eskolen eraikinaren behealdean dago, Calcena Tel: 976 829 230 eta 976 548 090. Ordutegiak:

Udan: egunero, astelehenetan izan ezik, 10: 00etatik 14: 00etara eta 16: 00etatik 20: 00etara.

Gainerako urteetan: larunbat, igande eta jaiegunetan, 10: 00etatik 14: 00etara eta 16: 00etatik 20: 00etara.

Herriko zubira iritsi eta bertan ura bideratzeko egiturak bisitatu ondoren zubia igaro eta zuzen jarraitu beharko da apurtxo bat aurrerago troka batetatik abiatzeko.

Calcena herriko zubia

Calcena

Baso eta sakanen artean altxatzen da herri bitxi hau. Hiriguneak kale estu eta aldapatsuak ditu, eta argi eta garbi erakusten du musulmanen iragana. Goialdean, Erregeen Ama Birjinaren kolegiata polita dago, dorre deigarria kupula distiratsu batez errematatua duela. Eraikinak zati erromanikoak mantentzen ditu, eta horrek Ebro ibaiaren hegoaldeko erromanikoaren adibide bakanetakoa bihurtzen du.

Calcena

Calcena

Ura bideratzeko egiturak

Zubia igaro eta segituan zutoin bat ikusgai izango da. Bertan San Cristobal baselizarako norantza ikusgai da. Eskuineko bidetik abiatu beharko gara troka batetatik haitzetara gerturatzeko.

Zutoina

Bidegurutzea eskuinetik. Gibeletik haitzak nabari dira

Bidetik aurrera egin ahala, Calcena herria eta bere goiko aldeko haitzak hobeto ikusterik izango da. La Cerrita ingurua.

Calcena

Haitzen xehetasuna. Azpitik korta ezberdinak

Geomorfologia: Isuela ibaiaren harana Moncayoren hego-mendebaldeko magaletik Morata de Jalóneraino hedatzen da. Bere goi-ibilbidean, Isuela ibaiak substratu geologiko bat zeharkatzen du, hareharri, dolomia, buztin eta triasikoko igeltsuen metaketen gainean jarritako kareharri liasikoz osatutako antiklinal handi batez osatua. 

Gailurren gainazalek plataforma altuak osatzen dituzte, Kuaternaria konfigurazio hidrografikoaren aurretik garatutako higadura tertziarioen gainazalei dagozkienak. Konfigurazio hidrografiko horren ondorioz, harri, gandor eta kanoi laburren multzoa sortu da.

Plataformen gainazal lauan disoluzio karstikoko formak garatzen dira, hala nola lapiazak eta leizeak, kareharrizko akuiferoak elikatzeko eta kareharrizko arroken eta serie iragazgaitz infrajeen arteko kontaktuaren bidez bertan biltegiratutako urak isurtzeko aukera ematen dutenak. Calcena eta Trasobares artean, Valdeplatako sakanaren parean, Isuelak Moncayoko antiklinalaren txarnela eremua mozten du.

Peñas del Caboko haitza batzuk

Trokatik gora egingo da bide eroso batetatik eta emeki emeki Peñas del Caboko haitzen azpiko aldetik igaro ere. Leku aparta saientzako.

Saiak Peñas del Cabon

Haitzen eremu hau aparta da saientzat eta horregatik hainbat hegazti ikusgai izango dira, goizeko aurren eguzki izpiekin berotzen. 

Saiak

Saiak

Saia haitzetan

Harkaiztegi ugarien artean, hegazti-espezie ugari ikus daitezke, batez ere harrapariak, hala nola sai arrea, sai zuria, errege-arranoa eta belatz arrunta. Gaueko hegaztien artean hontz erreala, karaboa eta txotakabrak aurki daitezke. Beste hegazti-espezie batzuk hauek dira: hegazkin arruntak eta harkaitz-hegazkinak, sorgin-belarra, belatxinga mokogorria, gerruntzea, txoritxoa, birigarro arrunta, txinboa, errementari arrunta, ikuzgailua, zozoa eta martin arrantzalea. Ugaztunen artean orkatza nabarmendu behar da. Anfibioen eta narrastien fauna apoak, igelak eta suge biperatsuak irudikatzen dute.

Ibai-ibilguari lotutako florari dagokionez, makal beltzez eta sarga-formazioz osatutako ibaiertzeko basoak daude lerrokatuta, baina lizarrak, makalak, intsusak, zuhandorrak, huntzak eta sastrakak ere badaude. Erreboltatzeko eta erkamezteko eremuetan txilar eta jara oihanpe bat aurkituko dugu. Artadi menditarrak, lurzoru kaltzikoloei dagozkienak, jara, aliaga, koskoja, ezponda eta erromerozko sastraka trinkoei lotuta daude.

 Peñas del Cabo

La Cerrita

Bidea mendi magalera gerturatu eta basora igaroko da azken txanpa bertatik goiko aldera egiteko.

Lobera gibelean

Panoramika

Bide zabala edo abelbide autzi eta eskuinetik mendi magaletik gora egin beharko da.

Bidegurutzetik

Bidea estuagoa izango da baina zailtasunik gabe gora egiteko modukoa. Puntu batean borda baten aurrien aurretik igaroko naiz.

Bordaren aurriak bidean

Altuera poliki poliki irabaziz joango gara eta haitzen gainetik ikuspegia zabalagoa izango dugu.

Haitzak

Hegaztien barrutian gaudela argi da informazio oholak adierazten duen moduan.

Azkenik, tontorrera iritsiko naiz eta bertan San Cristobalen baselizaren eraikina nabarmenduko da.

San Cristobal baseliza

San Cristobal baseliza:

Mendi malkartsu baten gainean kokaturik, San Kristobal baseliza begiratoki ederra da terminoen elkargunean dagoen panoramika zoragarria ikusteko: iparraldean, Talamantes eta Tabuenca; ekialdean, Tierga; mendebaldean, Calcena; eta hegoaldean, Oseja. Ermita erromaniko berantiarrean kokatzen da estilistikoki, XIII. mendeko azken hamarkadetan.

San Cristobal baselizatik

San Cristobal baseliza

Panoramika San Cristobal baselizatik

Calcenako San Kristobal ermita paisaia, geomorfologia eta botanika balio handiko gune batean dago. San Kristobal muinoa 1.141 metroko altueran dago, "Moncayoren aurpegi ezkutuan", eta leku natural inbidiagarria du.

Begiratoki eder horretatik honako hauek ikus ditzakegu: iparralderantz, Calcena herriaren ikuspegi aparta, Isuela harana, Moncayoren hegoaldeko aurpegia, errotarriak (erliebe goratuak, material erresistenteen gaineko plataforma horizontal batez osatutako oholtzak).

Panoramika San Cristobal baselizatik

Ikuspegi zabaleko eremua dugu San Cristobalena

Hegoalderako ikuspegia

San Kristobal ermitak, kanpoaldean, harlangaitzezko hormak eta ezponda formako kontrahormak ditu. Habearte bakarreko eraikina da, teilatu laua du, eta barruan elementu gotikoak ditu. XV. mendeko gurutze-gangaz apaindutako testero zuzena du. Barruan Erdi Aroko gurutzea eta gotikotik errenazimendurako trantsizioko pinturak dituen erretaula daude. Erromerietarako habearte bakarreko gela bat prestatu zen, nabea eta bi isurialdeko teilatua zatitan banatzen dituen arku zorrotzez eutsia. Garai batean ermitau iraunkorra izan zuen.

Baselizaren aldamenean aterpetxo bat ere bada.

Aterpea

Prinioen alderako ikuspegia

Peñas del Cabo

Calcena

Hegoaldea

Behatokitik

Bertze magaletik jaisten hasiko naiz. Horretarako Hegoalderantz doan pistatik beherat egin beharko da tarte batez.

San Cristobal

Momentu batean, pistaren ezkerretara aintziratxo bat topatuko dut. Puntu horretan pista utzi beharko dut eskuin aldetik troka batetan barneratzeko.

Aintzira

Eskuin aldetik eta basorantz bidexka bat abiatzen da. Hortik jaitsi beharko da.

Pista eskuineko bidetxotik utzi

Ipar magalean barneratuko naiz eta eguzkiak argitu ez dituen eremuetan izotza topatuko dut.

Ipar magalean izotza

Bidea ipar trokatik beherat doa, pista batetan bilakatuko da aurrerago baina agerikoa da eremu honetan ez dela jende gehiegi ibiltzen. Trokaren bukaera partean borda edo korta batzuk daude.

Corrales de Valderromper

Corrales de Valderromper

Corrales de Valderromper igaro eta metro gutxi aurrerago errepidera aterako naiz. Errepidetik, eskuinetik jaitsi beharko da Calcenako troka estutik aurrera egiteko modu erosoena bai da.

Errepidera atera eta eskuinetik segi

Errepidetik kilometro bat egin ondoren harantxo batetara iritsiko naiz. Bertatik eskuin aldean haitzak eta Cova Hondako kobak ikusgai izango dira. Han errepidea utzi eta eskuinetik pista batetatik eta gero bide batetatik hara bideratuko naiz.

Coba Hondako eremua

Zurruto de Hornera ezkerreko haitza.

Pistatik aurrera egin haitzetara gerturatzeko

Zurruto de Hornera aldamenean koba bat dago eta bertan artzaiek korta bat atondu zuten, horma baten bitartez itxidura bat osatuz.

Zurruto de Hornerako korta eta koba

Zurruto de Hornera

Zurruto Haitza

Zurruto de Hornera inguratu eta bide batetatik Cueva Honda haitzetara joko dut.

Cueva Hondako haitzak

Berriz pistatxora jaitsi eta handik Cueva Hondako haitzetara bideratuko naiz.

Cueva Hondako eremuan hainbat haitz daude eta horregatik eskalatzeko eremu galanta dago bertan.

Pistatxotik cova Hondarantz

Eskalatzaileak

Eskalatzaileak

Eskalatzaileak

Eskalatzeko pareta horien azpitik igaro eta Koba Hondarantz jarraituko dut. Aurrerago eta bertze haitzetan kokaturik daude Koba Honda eta geroago bertze aterpe koba edo korta bat.

Bidetik eskuinera bidezka bat ageri da Cueva Hondara igotzeko. Haitz handiaren beheko aldean irekitzen den zuloa da. Aztarnategi izateaz gain, koba honetan hainbat hegazti bizi direnez, egun bisitak mugatutak daude eta itxita egoten da.

Cueva Honda

Cueva Hondatik

Haitzuloa, Lurmutur Haitzen mendebaldeko itsaslabarren oinarrian irekitzen da.

Bertakoek maiz bisitatzen dute, eta azken mendeetan abereentzako sareta gisa erabiltzen da. Haren ezagutza antzina-antzinatik dator, eta Neolitoko giza ehorzketen aztarnak aurkitu ditu barnean, garai bereko materialekin (tunel-heldulekua eta hondo konikoa dituen zeramika bat) eta eneolitikoarekin (kanpai formako zeramikaz lagundutako giza aztarnak) batera.

Horizontalki, ekialderantz, kareharrizko geruza trinko bati jarraituz, barrunbea ganga altuko gela handi eta txikituek osatzen dute, maila desberdinetako hodien bidez elkarri kateatuta. Haitzuloa zahartzaroan dagoen arren, hainbat lekutan ur-putzu txikiak daude, barrunbearen xarma eta erakargarritasuna areagotzen dutenak.

Kobak garrantzi handia du, bertan udako kolonia bat osatzen duten bi espezie hazteko babesleku baita. Udako hilabeteetan, haitzuloan Haitzuloko Saguzarraren (Miniopterus schreibersii) 5.000 ale baino gehiago eta Saguzar Saguzar Handiaren (Myotis myotis) 500 baino gehiago daude.

Cueva Honda

Cueva Honda

Calatayud.orgetik bildutako informazioa:

Haitzuloaren ahoa zabala da, eta harrizko pareta batzuekin egokituta dago. Horma horiei esker, abereentzako harresi gisa erabil daiteke.

Normalean putzuz josita eta lokatz askorekin agertzen den gela batean, material garrantzitsu batzuk aurkitu ziren gainazalean.

Calcenako Honda kobazuloa 1957an ezagutarazi zuen lehen aldiz Vallespík, eta adierazi zuen giza hobi bat aurkitu zutela haren barruan pitzadura batean. Ehorzketa honek Neolitoan kokatzen zuen.

Ondoren, T. Andresek eta P. Utrillak kobako eta haren inguruko materialak argitaratu zituzten berriro, eta inguruko material interesgarri batzuk bildu zituzten. Andresek eta Utrillak material horietarako egiten duten atxikipen kronologikoa Neolito ondoko une bati dagokio, Vallespík deskribatutako lurperatzearekin loturarik ez duenari.

A. Jimenok eta P. Galindok kronologikoki Brontze Zaharrean kokatzen dute aztarnategia, "kobazuloen kultura" delakoarekin lotuta. Guk titiburuak apaintzen dituen zati bat ematen dugu, Brontze Aroko aztarnategietan ohikoa, batez ere Brontze Ertainetik aurrera.

Era berean, aizkora leundu bat ere ez litzateke arrotza izango kobaren atxikipen kronologikoa egiteko.

Cueva Hondatik Calcenako trokako edo arroilaren haitzak

Kobaren sarbidetik ikuspegi ederrak dira. Altuera irabazi denez, Calcenako trokaren gainetik bertze ertzeko hormak eta gibeletik Moncayo mendilerroa, Lobera mendia hain zuzen ere ikusgai da.

Lobera eta Calcenako troka

Cueva Hondako aterpea

Panoramika Cueva Hondatik

Calcenako troka

Haitzuloa eta aterpe naturala bisitatu ondoren, berriz bide beretik atzera jo beharko da eskalatzeko eremura arte. Bertan bidetxo bat zuzenean Calcenako trokara jaitsiko da. Bertatik behera egin.

Eskalatzeko eremua

Bidetxo horretatik errepidera aterako naiz. Errepidean, eskuinetik Calcena herrira bideratu, izen bereko trokatik.

Errepidera atera eta eskuinetik Calcenara

Calcenako troka tarte honetan nahiko estutu egiten denez, arroila baten antza du eta bere paretetan saiak eta bere abiak ikusgai dira.

Saia bere kabian

Apurtxo bat beherago Peñas del Cabo ikusterik izango ditugu gure eskuinetara. Benetan bitxiak bertatik ikusten diren haitzak.

Peñas del Cabo

Peñas del Cabo

Peñas del Cabo

Peñas del Cabo

Azkenean errepideak zubi batetara eramango nau, Isuela ibaiaren gainetik dagoena. Zubia garaitu eta eskuin aldean baseliza bat dago. San Roque baseliza bisitatuko dut, bertatik ibai ertzetik bidetxo batetatik Calcena herrira iristeko.

Isuela ibaia eta Calcena

Zubitik eskuinera

San Roque baseliza

San Roque baselizaren aterpea

Ibai ertzetik Calcenarako bidea ibarreko bide eroso eta polita da.

San Roque baseliza

Ibai ertzea

Calcena

Herri honek ospe handia izan zuen denbora batez bere zilar meategiengatik, baina gaur egun ez dira ustiatzen errentagarritasun faltagatik. Meatze horiek Isuela ibaiaren ezkerraldeko amildegietan daude, ibaia Trasobares mugarriaren parean gurutzatuta.

Tradizioaren arabera, Calcena toponimoaren jatorria Grial Santuak hiribilduan duen presentziatik dator, horregatik da bere armarriaren zati.

Calcenak XVI. eta XVII. mendeen arteko garai bikaina bizi izan zuen, parrokia-eliza eta lau ermitak berreraiki ziren unea. Distira hori artilearen ehun-industriaren garrantziak sortu zuen.

Natura Interpretazio Zentroa