Madrid kulturala 02

Madrilerako bisita kulturaleko bigarren eguna. Gaurkoan IPCEn bilera denez, Hiri unibertsitariorantz joko dut eta bide batez bertan dagoen Museo del Traje bisitatu, ondoren Mendebaldeko parketik itzultzen joateko. Bertatik Gran Vía, Espainiako Bankua, Thisen museoa, Gorteak bisitatu eta azkenik trenera joan aurretik Reina Sofia museoa bisitatuz.

Ibilbidearen xehetasunak Wikilocen:

Powered by Wikiloc

Bideotxoa:

Ibilbidea:

Madril bigarren ibilbidea

Moncloan inguruan lo egin eta goizean goiz Hiri unibertsitarioa aldera jo. Bidean Arco de la Victoria ikusgai izango dut, Moncloako geltokitik.

Arco de la Victoria

Unibertsitate Hiriko batailan Gerra Zibilean Errepublikaren aurka altxatutako bandoaren garaipena oroitarazten duen garaipen-arku hau 1950eko hamarkadan eraiki zen eta Madrilerako sarrera nagusietako batean dago, Moncloa-Aravaca barrutian.

Monumentuaren diseinua Modesto López Otero eta Pascual Bravo Sanfeliú arkitektoei eskatu zitzaien, oinplano angeluzuzeneko bi basamentutan bermatzen den 40 metroko arku bat eraiki baitzuten. Oinarri horietako bakoitzean atari bat dago, eta, bertatik, marmolezko eskailera baten edo igogailu baten bidez sar daiteke goiko aldera. Dekorazioa Moises de Huerta eskultoreak egin zuen, eta arkuaren frisoan neoklasiko estiloko baxuerliebeak eta iparraldeko hegalean bertute militarrak eta kontrako hegalean diziplina akademikoak irudikatzen dituzten irudiak ditu. Goikaldea, Minerva jainkosa koadriga bat zuzentzen ari dela irudikatzen duen eskultura multzo batez koroatuta dago.

Gaurkoan ez dut astirik izango baina arku honek gogora dakar Espainiako Gerran zehar ingurune honetan izandako gatazkak eta hiri unibertsitarioan oraindik bunker batzuk bisitagai direla. Gatazken inguruko informazioa wikipedian.

Gertu Faro Moncloa dago.

Faro Moncloa

92 metro dira igogailu panoramikoa zeharkatzen dutenak, bisitariak Moncloako Itsasargiaren begiratoki handira eramaten dituena, Madrilgo Unibertsitate Hiriaren bihotzean azaleratzen dena. 110 metroko garaiera duen argiztapen-dorrea da, 1992an eraikia. Urte horretan, hiria Europako Kultur Hiriburu izendatu zuten.

Eta apurtxo bat aurrerago Amerikako Museora gerturatuko naiz. Orain ezin bisitatu goizegi delako eta bilerara joan behar dudalako. Bere web ofiziala: https://www.cultura.gob.es/museodeamerica/portada.html

Museo América

Museoa 1941eko apirilean sortu zen, antzina-antzinatik Itsasoz Haraindiko Liburutegi edo Indietako Arkeologia Museo izendapenekin sortzen ari zen ideia bati eutsiz. 1943an, museoaren egungo egoitzaren proiektua Luis Moya eta Luis Martínez Feduchi arkitektoei eskatu zitzaien, eta obra urte berean hasi eta 1954an amaitu zen.

Amerikako Museoan zaindutako funtsak Arkeologia Museo Nazionalaren antzinako arkeologia eta etnografia bilduma amerikarrek osatzen dituzte, lehen Natur Zientzien Museoarenak izan zirenak, bai eta dohaintzek, gordailuek eta obra berrien erosketek ere. Bere gaiak Amerikako historiaurretik gaur egunera arteko aldi luze bat hartzen du, kolonaurreko arkeologian, etnografian eta arte kolonialean arreta berezia jarriz.

Bilduma 25.000 objektu baino gehiagok osatzen dute. Bilduma zaharrenak Historia Naturaleko Errege Kabinetearenak dira, XVIII. mendearen erdialdean sortua. 1868an, bilduma horiek sortu berria zen Arkeologia Museo Nazionalera pasa ziren. Une horretatik aurrera, erosketek eta dohaintzek bilduma amerikar horiek handitzen lagundu zuten. XX. mendearen bigarren erdian, arte kolonialeko bildumak nabarmen ugaritu ziren, eta, aldi berean, kolonaurreko eta etnografiako hainbat material erosi ziren.

Museo de América

Aurrera jarraitu eta hiri unibertsitarioan barneratzean Muse del Traje dago. Bere web ofiziala https://www.cultura.gob.es/mtraje/inicio.html. Bisita gerorako

Museo del traje

Beraz fakultate ezberdinen artetik jarraitu eta azkenik Espainiako Kultura Ondarearen Institutura iritsiko naiz.

Espainiako Kultura Ondarearen Institutua

Gaurkoan Ondare Immaterialeko plan nazionalaren bilerarako zenbait ordu emango ditugu eraikinean.

Espainiako Kultura Ondarearen Institutua

Bilera bukatzean Moncloako Jauregiaren gibeleko sarrerara gerturatu eta sartzerik ez denez, Jantziaren Museorako bisita burutzera joko dut.

Monkloako Jauregia

Madrilgo ipar-mendebaldean eraiki zuten, 1949 eta 1954 artean, Gerra Zibilean suntsitutako Moncloako Errege Setioaren leku berean. Espainiako Gobernuko Lehendakaritzaren egoitza da, baita Espainiako Gobernuko presidentearen eta haren familiaren egoitza ofiziala ere. Adolfo Suarez presidenteak 1977tik ezarri zuen.

Jauregia Diego Mendez arkitektoak eraiki zuen, Aranjuezko Nekazariaren Etxearen ereduari jarraituz, eta hasieran estatuburuen eta goi-pertsona ospetsuen egoitza ofiziala izan zen Espainian.

Espainiako Kultura Ondarearen Institutua

2001ean Interes Kulturaleko Ondasun izendatu zuten, eta eraikin hori Espainiako arkitektura garaikidearen lanik esanguratsuenetako bat da. Unibertsitate Hirian dago, eta 1965ean Fernando Higueras eta Antonio Miró arkitektoei eskatu zitzaien. Hormigoi armatuzko eraikuntza bat sortu zuten, lau solairukoa. Lehen begiratuan, oinplano zirkularra eta tontor handiek ebakitako erlaitz bat nabarmentzen dira. Horregatik, Arantzazko Koroa izenez ezagutzen da.

Espainiako Kultura Ondarearen Institutuaren egoitza da. Kultura eta Kirol Ministerioaren mendeko erakundea da, eta kultura-ondarea kontserbatu eta zaharberritzen du.

Espainiako Kultura Ondarearen Institutua

Espainiako Kultura Ondarearen Institutua

Jantziaren Museora itzuli eta oraingoan erakusketaren bisitaldia burutuko dut.

Jantziaren museoa

Jantziaren Museoa. Ondare Etnologikoaren Ikerketa Zentroa museo gaztea da, 2004an jaioa, baina bere funtsak 1925ean jada atxikita eta beste museo batzuetan ikusgai zeuden, batez ere Eskualdeko eta Historiako Jantzien Museoan. 2004an, museo hura sortu eta ia laurogei urtera, gaur egungo Jantziaren Museoa sortu zen, sakabanatuta zeuden bildumak biltzeko. Urte eta erdiko zaharberritze lanen ondoren, museoak 2021eko udazkenean ireki zituen berriro ateak, bere bildumaren erakusketa iraunkor berri batekin. Diskurtsoa berrituz eta irisgarritasuna hobetuz, mila pieza baino gehiago erakusten ditu, erdiak inoiz erakutsi gabeak.

Jantziaren Museoak bilduma historiko eta garaikide ugari ditu. XVI. eta XVII. mendeetako pieza gutxi baina esanguratsuak kontserbatzen ditu, eta aipatzekoa da XVI. mende amaierako emakumezko jipoi bat. XVIII. mendeko bildumak gizonezkoen jantziaren adibide bikainak ditu, hala nola txupa eta txalekoen bilduma zabala eta aberatsa, baita emakumezkoen kasaken eta majismoaren jantzi kastizatuen bilduma ere. XIX. mendeak irudikapen mugatuagoa du objektu kopuruari dagokionez, baina garaiko estiloak irudikatuta daude. Era berean, XX. mendeko diseinatzaile garrantzitsuenen jantzi-bilduma esanguratsua gordetzen du.

Museoa hartzen duen eraikina 1971 eta 1973 artean eraiki zen, eta Arte Garaikideko Espainiako Museoa hartu zuen. Jaime López de Asiain arkitektoaren lana da, 1969an Arkitekturako Sari Nazionala jaso zuena. Hasieratik sortu zen museo gisa, eta eraikina guztiz egokituta dago funtzioari, erabilera anitzeko gelei, zirkulatzeko erraztasunari eta diseinuaren garbitasunari eta malgutasunari dagokienez.

Jantziaren museoko erakusketa

Jantziaren museoko erakusketa

Jantziaren museoko erakusketa

Erronkariarren jantzia

Kuttunak

Museotik irten eta eta Mendebaldeko parkera zuzenduko naiz.Oraingoan etorbidearen bertze aldetik, Amerikako museotik eta Moncloako argitik igaroz.

Faro Moncloa

Parkean San Martin omenezko zaldizko eskultura bat dago. Eremu lasaia eta egun beroetarako apropasa.

San Matin militarraren eskultura

Garaipenaren Arkuaren egungo etorbidearen trazadura zuzentzen denean parkeari erantsitako lursail gisa sortzen den biribilgune baten gainean, monumentu hori Louis Joseph Daumas Toulongo eskultore frantsesaren jatorrizkoaren kopia gisa egin zen 1862an, Buenos Aires hirirako, eta berezitasun bat du: Argentinan egindako lehen zaldizko estatua da, herrialde osoan zehar banatutako kopiak daude, eta Espainian ere bada beste bat Cadizen. Jose de San Martin jeneralak hogei urte eman zituen armada nazionalean, Argentinara emigratu ondoren, La Plata ibaiaren herrialdeen independentziaren heroi bihurtu aurretik.

Parketik irten eta Armadaren egoitza zentraleko eraikinaren aurretik igaroko naiz.

Estilo neoherreriarreko eraikin handi hau, Luis Gutiérrez Soto arkitektoak egina, Moncloako barrutian dago, lehen Madrilgo Modelo kartzelak hartzen zuen orubearen gainean, eta El Escorial monasterioaren antza du. 1958an amaitu zuten eraikina, nahiz eta 1954tik bere funtzioa betetzen ari zen.

Handik Gran Vía aldera zuzenduko naiz.

Callao plazara iristeko

Callao

Gran Viako eraikin erraldoiak bisitatzeko aukera izango dut.

Gran Vía

Gran Vía

Gran Vía

Azkenik Cibelesera iritsi aurretik Espainiako Banku zentraleko egoitzar gerturatuko naiz. Erakusketa interesgarriak izaten dituzte.

Espainiako Bankua

Banco de Españaren egoitza nagusia XIX. mendeko Espainiako arkitekturako eraikinik ederrenetakoa da. 1884ko Arte Ederren Erakusketa Nazionalean saritua izan zen. Eraikina Banku Nazionalari bere funtzioen garrantziarekin bat zetorren egoitza bat emateko asmoz eraiki zen, Espainiako lurralde osorako txanpon eta billeteen jaulkipen bakarra, hain zuzen ere.

Eduardo de Adaro eta Severiano Sainz de la Lastra arkitektoei enkargatu zitzaien. Eraikin eklektikoa da, eta sustrai klasikoko elementuekin egindako fatxadak nabarmentzen dira. Ate eta burdin sare frantsesduekin osatzen da. Fatxadak alaka erako sarrerako zati nagusian artikulatzen dira, eta erakundearen irudikapen solidoa nabarmentzen duten zokalo soilengatik nabarmentzen dira. Barrualdean eskailera eta patioa nabarmendu behar dira, gaur egun liburutegia dena. Carrarako marmolezko eskailera monumentala arkitektura tradizionalenaren erakusgarri da, bankuko arkitektoek diseinatua eta Adolfo Areizaga bilbotarrak egina. Alemaniako Mayer enpresari enkargatutako beirateekin batera agertzen da, estilo sinbolista bati jarraituz eta irudi alegoriko ugari gehituz.

Erakundearen izaera industriala Mieres Fabrikari enkargatutako liburutegian gauzatzen da. Bertan, Art Decóko elementuren batekin urtutako burdinazko metalezko bistako egitura gehitzen da, goiko beiratea edo patioaren erdian dagoen pieza apaingarria kasu. Bankuak pintura-bilduma garrantzitsua du, besteak beste, Goya, Mengs, Maella eta Vicente Lópezen lanekin.

Jeronimosetik Thyssen museora gerturatuko naiz. Gaurkoan ez naiz bisitatzera sartuko denbora gehiegirik ez dudalako eta Reina Sofiara joan nahi dudalako.

Thyssen museoa

Handik Diputatuen egoitzara gerturatuko naiz.

Espainiako Gorteen Jauregia

Espainiako Gorteen Jauregia, Gorteen plazan, Espiritu Santuaren komentu zaharraren kokalekuan eraiki zen, 1834 eta 1841 bitartean Kongresuaren egoitza gisa erabili zena, ordura arte ibiltaria izan zen ibilbide baten barruan. Oraingo eraikuntza zutik jartzeko deitu zen lehiaketa Narciso Pascual y Colomer arkitektoaren alde erabaki zen, 1850ean lanak amaitzen zituena.

Fatxada nagusian, eskalinata bat igotzen da arkupe neoklasikoraino, korintoar ordenako sei zutabe ildaskatu izugarrirekin, eta horien gainean Ponciano Ponzanoren erliebeekin apaindutako frontoi triangeluarra altxatzen da. Sarreraren alboetan dauden lehoi enblematikoak eskultore berak eginak dira, eta Afrikako gerran harrapatutako kanoien burdinarekin urtu ziren. Frontoiaren azpian, brontzezko ate zizelatua batzuetan baino ez da irekitzen.

Espainiako Gorteen Jauregia

Atea eta eraikina bisitatu ostean Agustinas Recoletas monasteriorantz bideratuko naiz.

Santa Isabel Errege Monasterioa

Santa Isabel Errege Monasterioa Atochatik gertu dagoen monumentu-multzo handi batean dago. Bi fundazio biltzen ditu, ikastetxe erlijioso bat (hasiera batean neskentzat bakarrik), Felipe II .ak ezarria, eta klausurako komentu bat, moja agustindar errekoletoena (Santa Isabelen Ikustaldiko Agustindarren Errege Monasterioa ere esaten zaio), Felipe III .aren emazte Margarita de Austriak sortua.

Juan Gómez de Mora arkitektoak egokitu zuen eraikina komenturako, eta eliza proiektatu zuen. 1640an hasi zen eraikitzen, Jerónimo Lázaro Goiti arkitektoaren eskutik. 1732an birmoldaketa handi bat jasan zuen eta tropa frantsesek arpilatu eta XIX. mendean suntsitzeko mehatxupean jarri ondoren, eta Gerra Zibilean sute handi bat jasan ondoren, Diego Mendek eta Jose Yarnoz Larrosak 1941etik 1946ra bitartean berreraiki zuten multzoa, elizako artelanak suntsitu baitzituen (ez, ordea, itxituran zeudenak, XVI. eta XVII. mendeetako pintura eta eskultura garrantzitsuak baitaude bertan). 1964an erreforma eta berreraikuntza partziala proiektatu zen.

Elizak gurutze latindar formako oinplano txikia du. Erabat integratuta dauden hiru espaziok osatzen dute: nabe bakarra, forma oktogonaleko gurutzadura handia eta burualde laua. Gurutzadura petxinen gaineko kupula handi batek eta alakatutako ostiko handiek estaltzen dute. Izkinetan aldaredun nitxoak daude.

Tropa frantziarrek arpilatuta, erlijiosoak 1816ra arte ez ziren monasteriora itzuli. Gerra Zibila hasi zenean, sute bat izan zuen, eta artelanak suntsituta geratu ziren. 1946an berreraiki ziren, gatazka baino lehen mojek saldutako pieza artistiko batzuk salduta. 1936an tenpluan zeuden artelanak desagertu ziren arren, klausurako artelanak kontserbatzen dira, XVII. eta XVIII. mendeetako eskultura eta pintura garrantzitsuekin, horien artean Salvador Maella eta Vicente Carduchorenak nabarmentzen direlarik.

1995ean, Santa Isabel monasterioa kultura-intereseko ondasun izendatu zuten, monumentu kategoriarekin. Gaur egun, Ondare Nazionalak kudeatzen du.

Santa Isabel Errege Monasterioa

Eta monasterioaren ondoren Reina Sofia Museora zuzenduko naiz. Web ofiziala, euskaraz informazioarekin. https://www.museoreinasofia.es/eu/bisita

Reina Sofia Arte Zentroa Museo Nazionala

1990ean Reina Sofia Arte Zentroa Museo Nazionalaren zabaltzeak Espainian nazioarte mailako arte moderno eta garaikideko museo baten sorrera suposatu zuen, nahiz eta gauzatu ahal izateko eraikinak jasandako gorabeherak ugariak izan

Felipe II.ari zor diogu San Carlos ospitalearen, Museoko egungo egoitza, lehenengo sorrera, zeinak, XVI. mendean, Gortean sakabanatuak zeuden ospitale guztiak elkartu zituen toki honetan. XVIII. mendean, Carlos III.ak, hiriarentzako instalazioak urriak zirela eta, fundazio berria eraikitzea agindu zuen. Egunko eraikina José de Hermosilla eta Francisco Sabatini arkitektoen lana da, azken honi zor badiogu ere lanaren zati handiena.

1788an, Carlos III.aren heriotzak ekarritako lanen geldialdiaren ondoren, eraikinaren jatorrizko funtzioa bere gain hartzeko okupatu zen, ospitalearena, nahiz eta eraikitakoa Sabatiniren proiektuaren herena besterik ez izan.

Orduz geroztik zenbait aldaketa eta gehigarri pairatu zituen, 1965ean ospitalea ixten den arte, bere eginkizunak Hiri-Osasun Probintzialaren kargupean geldituz. 1977ko errege dekretu baten bitartez, Monumentu Historiko-Artistiko izendatu zen, bere biziraupena bermatuz, askotariko eraiste zurrumurruetatik bizirautea lortu ondoren.

1980an Antonio Fernández Albak eraikinaren zaharberritzeari hasiera eman zion; 1986ko apirilean Reina Sofia Arte Zentroa ireki zen, antzinako ospitalearen 0 eta 1 solairuak behin-behineko erakusketa-areto modura erabiliz. 1988 urtearen amaieran, José Luis Iñiguez de Onzoño eta Antonio Vázquez de Castrok azkenengo eraldaketak burutuko zituzten, hauen artean beira eta altzairuzko igogailuen hiru dorreak nabarmendu daitezkeelarik, Ian Ritchi arkitekto britainarraren laguntzarekin diseinatuak.

Museoa, Kultur Ministerioaren menpe dagoen Erakunde Autonomoa, 1988ko maiatzaren 27ko 535/88 Errege Dekretuaren bidez sortu zen, egoitza Madrilgo San Carlos ospitalean zuelarik eta garai batean Espainiako Arte Garaikideko Museoaren barne zeuden funts artistikoekin. 1992ko irailaren 10ean, D. Juan Carlos eta Dña. Sofia errege-erreginak Reina Sofia Arte Zentroa Museo Nazionaleko Bilduma Iraunkorra inauguratuko zuten, momenturaino behin-behineko erakusketak hartu zituelarik. Momentu honetatik aurrera eratuko da benetako museoa, bere funts artistikoa babestu, ugaldu eta erakusteko zereginarekin; jendeari arte garaikidearekiko eta bere askotariko adierazpenekiko ezagutza eta sarbidea sustatuz; maila internazionaleko erakusketak burutuz eta, Estatutuan jasotzen den modura, edukiekin erlazionaturik formakuntza, didaktika eta aholkularitza jarduerak abian jarriz.

Espainiako Gerra garaiko propaganda

Espainiako Gerra garaiko propaganda

Espainiako Gerra garaiko propaganda

Gernika

Museoa arras handia denez denbora nahikoa behar da bisita burutzeko, horregatik gomendagarria da aldez aurretik ikusi nahi diren aretoak erabakitzea.

Igogailuak

Bailako eskultura

Panoramika patioan

Eta bisita bukatzean, Atotxa tren geltokira joko dut, trena hartzeko.

Atotxa

Panoramika

Atotxa

1851ko otsailaren 9an Espainiako bigarren trenbidea inauguratu zen (Madril eta Aranjuez lotzen zituena), eta horrekin batera hiriko lehen tren-geltokia, Atochakoa, orduan egurrezko ontziraleku soil bat.

Geltokia handitu egin zen 1865ean eta 1892an. Azken urte horretako elementurik adierazgarriena nabe nagusiaren estalkia da. Henri de Saint-James ingeniari frantziarrak kalkulatu zuen, eta 152 metroko luzera, 48 metroko argia eta 27 metroko altuera ditu. Hiriko estanparik ezagunenetako bat da.

Rafael Moneok 1984 eta 1992 artean egindako erreformaren ondoren, gaur egun Atochako geltokia bi urtaroz osatutako konplexua da: zaharra eta berria. Berria trenbideko trafikorako da – AVEren terminala, ibilbide luzea eta aldiriko sarea-, eta zaharra, berriz, RENFEren bulegoetarako eta merkataritza- eta aisialdi-gune baterako erabili da. Bertan, lorategi tropikal bat jarri da, 100 espezietik gorako landareak hartzen dituena; horien artean, tamaina handiko eta tamaina ertain eta txikiko 70 palmondo eta beste espezie batzuetako 1.000 ale.

Atotxa