Mendiko osterak: Madril kulturala 01

Madrilerako bisita kulturala. Laneko jardunaldi batzuk probeztuz, Atotxako tren geltokitik Liburutegi Nazionalera, han dokumentazio bila eta ondoren Museo arkeologikoko bisita burutuz. Arratsalde gauean Madrileko eraikin historiko ezberdinak bisitatuz.

Ibilbidearen xehetasunak Wikilocen:

Ibilbideko bideoa:

Ibilbidea

Atotxako tren geltokira iritsi eta andenetatik irtetean Jeronimoseko pasealekurantz abiatuko naiz zuzenean Liburutegi Nazionalera joateko.

Atotxako tren geltokia

Jende askok ez dakien bitxikeri bat du Atotxako gunea, hots, izena aditzera ematen duenez, eremu hau atotxa landarearen gunea zela. Eta jakingo duzuen bezala atotxa ezpartzu mota bat da. Egun hauetan Marokorekin batera UNESCOrako hautagaitza batean lanean ari gara, ezpartzuaren artisautza eta kultura Ondare Imaterial izendatu dezaten.

Atotxatik irtetean

San Jeroniko etorbidetik Prado Museo edo pinakotekaren aurretik igaroko naiz. Gaurkoan ez dut bisitatuko bertze toki batzuk aukeratu izan ditudalako.

Prado Museoa

Museoko webgune ofizialan informazioa. https://www.museodelprado.es/

Prado Museoa

Jerónimosetik aurrera iritsi eta Cibeles jauregiaren erakinaren aurretik igaroko naiz ere.

Komunikazioen Jauregi zaharra eraikin monumentala da, eta 2007tik Madrilgo Udalaren egoitza da. Antonio Palacios eta Joaquín Otamendik diseinatu eta eraiki zuten Sociedad de Correos y Telégrafos de España elkartearen egoitza gisa, eta 1909an inauguratu zuten. 1993an, Kultura Intereseko Ondasun izendatu zuten, monumentu kategoriarekin.

Arrazionaltasun eta funtzionaltasun ereduei jarraituz, eraikinak tradizioaren eta modernitatearen batasuna irudikatzen du. Harriz, burdinaz eta kristalez eraikia, El Buen Retiroko antzinako aisialdirako lorategiak zeuden lursail baten gainean dago finkatuta Cibeles jauregia.

Eraikina hainbat espaziotan banatzen da.

Cibeles plaza

Cibeles plaza zeharkatu eta aurrerago Liburutegi Nazionalaren egoitza eta eraikinera iritsiko naiz.

Liburutegi Nazionala

Liburutegiko web ofizialean euskaraz ere informazio orokorra ikusgai dago: https://www.bne.es/eu

Recoletos pasealekuaren eta Serrano kalearen artean, Colon plazaren ondoan, Liburutegi Nazionalaren eraikin bikaina dago. Estilo neoklasikoa eta oinplano angeluzuzena ditu, eta 1866an hasi ziren eraikitzen. Arrazoi ekonomikoengatik, obrak astiro egin ziren eta jatorrizko proiektua aldatu zen. 1884an, Antonio Ruiz de Salcesek Francisco Jareño y Alarcón ordezkatu zuen eraikin berria eraikitzeko obren zuzendaritzan, eta 1892an amaitu zen, Amerikako Aurkikuntzaren IV. mendeurrenarekin bat eginez, eta 1896ko martxoaren 16an ireki zen jendearentzat.

Estilo neoklasikoa du, oinplano angeluzuzena, eta barruko lau patio handi ditu. Serrano kalera ematen duen fatxadak portada bat du, sarreran zutabe dorikoak dituena, eta goiko solairuan balkoiaren kolomadi joniarra.

Hainbat birmoldaketa jasan ditu, garrantzitsuena 1968 eta 1981. urteen artean, jatorrizko hiru solairuak bost bihurtu zirenean.

Eraikina nabarmentzen da kanpoko eskalinata zabalagatik eta fatxada nagusiagatik, korintoar estiloko arkupe batekin, frontoi angeluzuzenekoa, Agustin Querol artistaren eskulturez errematatua, Letren, Zientzien eta Arteen Garaipena irudikatzen dutenak.

Fatxadaren dekorazio ez-arkitektonikoak sei estatua eta hamaika medailoi ditu. Lehen planoan, Alfontso X.a Jakituna erregearen eta San Isidororena daude, biak Alcoverrokoak.

Liburutegi Nazionala

Hitzordua dut hainbat dokumentu kontsultatzera etorri naiz eta bertan zenbait ordu igaro ondoren, atzeko aldean dagoen Museo Arkeologiko Nazionalera joko dut.

Museo Arkeologiko Nazionala

Museoko webgune ofiziala: https://www.man.es/man/home.html

Estilo neoklasikokoa da eta oinplano angeluzuzena du. Lau hormarte ditu, lau patio karratu eta erdiko espazio handi bat osatzen dutenak. Lau izkinak dorre gisa daude pentsatuta. Antolaketa funtzionala gaur egungo bi erabilerei dagozkien bi fatxada nagusien arteko simetria-ardatz batean oinarritzen da. Museoaren zatiak Serrano kalerako zerrenda hartzen du, barruko bi patio ingururen inguruan. Patio horiek, berrikuntzarekin batera, estali eta erakusketarako berreskuratu dira. Gaur egungo eraikinean, gainera, honako hauek nabarmentzen dira: harrera-espazio zabala sortzen duen sarbide berria, zertxa historikoak eta liburutegiaren estalkipea berreskuratzea, lehen solairuan solairuarte bat jartzea bi patioen gaineko begiratoki gisa, azalerak handitzea, batez ere eremu publikoetan eta komunikazio-gune berrietan.

Elcheko Anderea

Museoaren bisita era bat gomendagarria da. Gune lasaia eta normalean jendez gainezka egoten ez dena. Gainera, bertze hainbat museo masifikatuekin alderatuz, sarrerak ere merkeak oso dira.

Iberira idoloak

Elcheko Anderea

Erromatar garaiko bake edo paktuen xaflak

Bake dokumentuak

Guarrazarreko altxorra

Bisita burutu eta Colón plazara joko dut.

Colón plaza

Handik Moncloara joko dut, hotelean ordenagailua eta motxilaz libratzeko eta Madrileko alde zaharrerantz bideratuko naiz arratsaldeko azken orduak probezteko. Hasieran Arguelleseko auzotik paseoa emango dut geroago Debod templura eta behatokira iristeko.

Debot tenplua

Bisita egin nahi bada WEB honetan informazioa.

Behatokitik

Behatokitik Campo del Moro, Erreta jauregia eta Manzanares eta Ekialdeko parkea ikusteko gune berezia.

Erret jauregia

II. mendeko tenplu egiptoarra da. C. Mendiko Kuartelaren Parkean dago, Espainia plazatik gertu. Tenplua, egiptoar gobernuak Espainiari eman zion, Asuango presa handia eraiki ondoren urpean gera ez zedin.

Tenpluaren eraikuntza K.a. II. mendearen hasieran hasi zen, Meroe Adijalamaniren erregea, zeinak kapera bat eskaini zien Amon eta Isis jainkoei. Kapera erliebeekin ornatuta dago. Ondoren, Ptolomeotar dinastiako erregeek gela berriak eraiki zituzten jatorrizko nukleoaren inguruan. Egipto Erromatar Inperioarekin bat egin ondoren, Augusto, Tiberio eta, beharbada, Adriano enperadoreek eraikinaren eraikuntza eta dekorazioa amaitu zuten.

VI. mendean, Nubia kristautasunera bihurtu ondoren, tenplua itxi eta bertan behera utzi zuten. Presa eraiki zenean, XX. mendean, egiptoar gobernuak Madrilgo hiriari oparitu zion, eta harriz harri berreraiki eta jendearentzat ireki zuten 1972an. Madrilen egin zen berreraikuntzak jatorrizko lekuaren orientazioari eutsi zion, hau da, ekialdetik mendebaldera. Eraikinaren kokapenaren esanahia, apaingarriak eta haren historia ezagutzeko, maketak, bideoak eta hormen gaineko ikus-entzunezko proiekzioak daude ikusgai.

Tenplua eta inguruko lorategiak Mendiko Kuartela egon zen orubearen gainean daude. 1860 eta 1863 artean eraiki zuten eraikin militarra, Pio Printzearen Mendiaren gainean. Bertan, lehenago, Napoléonen tropa frantziarrek 1808ko maiatzaren 2ko altxamenduko matxinatuak fusilatu zituzten. Eszena hori Goyaren Maiatzaren 3an Madrilen edo Fusilamenduak margolan ospetsuan erretratatu zen. Mende bat geroago, 1936ko uztaileko altxamendu militarra ere gertatu zen, Espainiako Gerra Zibila eragin zuena. Gerra garaian, kuartela ia erabat suntsitu zuten, eta, ondoren, eraitsi egin zuten.

Debod

Ikuspegietaz eta tenplua ikusi ondoren Erret jauregirantz joko dut.

Erret Jauregia

Errege-egoitza Karlos III .etik Alfontso XIII .era, Madrilgo Errege Jauregiak Espainiako Historian zehar bidaia bat proposatzen digu. Gaur egungo erregeak bizi ez diren arren, Ondare Nazionalak kudeatzen duen esparrua erregeen egoitza ofiziala da. Orain, gainera, Europako errege-erreginen egoitzetako sukalde historikoen eta berrogei urte baino gehiagoz ibilbide turistikotik kanpo egondako Antesakristia eta Sakristiaren adibiderik nabarmenena den Errege Sukaldaritza zoragarria bisita daiteke.

Madril Espainiako hiriburu izan baino askoz lehenago, Mohamed I.a emirrak altzaka bat eraiki zuen Magerit hirian (hiriaren izen arabiarra), Toledo kristauen aurrerapenetik babesteko. Gaztelako erregeek aldi baterako erabili zuten eraikin hori, harik eta XIV. mendean Antigua Alcázar izena hartu zuen arte. Karlos I.ak eta bere seme Felipe II .ak gotorlekua erregeen egoitza iraunkor bihurtu zuten. Baina 1734an sute batek eraikina suntsitu zuen eta Felipe V.ak gaur egungo jauregia eraikitzeko agindu zuen.

Lehenik eta behin, Filippo Juvarari agindu bazion ere, haren ikasle Juan Bautista Sachetti arduratuko da behin betiko planoak egiteaz, lehena hil ondoren. Hamazazpi urte igaro dira lehen harria jarri zenetik, 1738an, Felipe V.ak agindutako lanak amaitu ziren arte. Karlos III .a izango da – "alkate erregea" ezizenez ezaguna, hirian garatu zituen berrikuntza eta ekimen ugariengatik – jauregian biziko den lehen erregea eta dekorazioa osatzeaz arduratuko dena. Haren ondorengoek, Karlos IV .ak – hari zor zaio Ispiluen Aretoa – eta Fernando VII .ak, izaera apaingarriko objektuak gehitu zizkioten multzoari, hala nola erlojuak, altzariak, armiarmak edo argimutilak.

Eraikina Berninik Parisko Louvre eraikitzeko egindako zirriborroetan oinarritzen da. Patio karratu baten inguruan egituratuta dago eta galeria bat eta Arma Plaza bat ditu. Bertan, jauregiaren fatxada nagusia dago. Areto bakoitzaren dekorazioa eta banaketa aldatuz joan dira urteetan zehar, eta benetako maizterren beharretara egokitu dira.

Madrilgo Errege Jauregiko 3.000 gela baino gehiagoren artean, honako hauek nabarmentzen dira: Eskailera Nagusia, Sabatinik diseinatua eta 70 maila baino gehiagorekin; Tronu Aretoa, Tiépolok margotutako sabai batekin; Alabardarien Aretoa, Carlos III .ak Guardien Areto bihurtu zuen dantzalekua; Gasparini Aretoa, landare-elementuz egindako eta duela gutxi prebentziozko kontserbazio-lanen mende egondako dekorazio oparoarekin; Errege Farmazia – sendabelarrentzako armairuak, zeramikazko ontziak, La Granja lantegiko flaskoak eta baita Errege Familiari ematen zitzaizkion errezetak ere gordetzen ditu –; eta Errege Kapera, Antonio Stradivari mitikoak egindako harizko instrumentuen bilduma.

Erret Jauregia

Orienteko plazara gerturatuko naiz eta bertan Erret Antzokia dago.

Erret Antzokia

Madrilgo Errege Antzokia, Antonio López Aguado udal-arkitektoaren proiektua Isabel I.aren erregealdian, 1850ean inauguratu zen (lehen harria 1818ko apirilaren 23an jarri zen arren). Puerta del Soletik oso gertu dago, eta Europako antzoki nagusietako bat izan zen 75 urtez, baina 1925ean izandako hondoratze baten ondorioz 41 urtez itxita egon zen. 1966an, Musikako Goi Mailako Errege Kontserbatorioaren eta Arte Dramatikoko Eskolaren egoitza eta auditorio gisa ireki zen berriro. 1977an Monumentu Nazional izendatu zuten.

Erret Antzokia

Orienteko plazan, erreta jauregian paratu ez zituzten errege batzuk daude, eta horien artan Iñigo Arista.

Iñigo Arista

Erret jauregia

Errege jauregiaren parean eta Bilduma Nazionaleko erakustoki berriko atera iritsi aurretik Almudenako Katedrala dago.

Almudenako katedrala

Erret Jauregiaren panoramika

Erreta jauregia

Almudena

Madrilgo Katedralak, Austriarren Madrilen, historia laburra baina bizia du. Elizaren lehen planoak 1879an egin zituen Francisco de Cubasek, hildako Maria de la Mercedes erreginarentzat panteoi izan zedin. Lehenengo harria 1883an jarri zen, baina Leon XIII .a Aita Santuak 1885ean Madril-Alcala Gotzaindegia sortzeko bulda eman zuenean, elizaren proiektua katedral bihurtu zen.

Orduan, Cubasek proiektu berri bat egin zuen, aurrekoa baino handinahiagoa, oraingoan XIII. mendeko frantziar gotikoan inspiratua, Reims, Chartres eta Leongo katedraletako elementuak batuz. Proiektu horrek kripta neorromaniko handi bat zuen lehen aldiz, eta hura izan zen behin betiko eraikitzeko oinarria. Katedrala botozko tenplu bat bezala sortu zen, herriak eraikia, baina dohainak ez ziren nahikoak eta obrak denboran luzatu egin ziren. 1899an Cubaseko markesa hil zen eta Miguel Olabarria, Enrique Mª Repullés eta Juan Moya izan ziren obren zuzendaritzan.

Kripta 1911n inauguratu zen, baina obrak bertan behera geratu ziren Gerra Zibilean, eta 1939an hasi ziren berriro, baliabide gutxirekin. Ordutik aurrera, irizpide estetikoak aldatzen dira, eta katedral gotiko bat ez da egokitzat jotzen, inguruan sortzen zuen kontrasteagatik. 1944an, Arte Ederretako Zuzendaritza Nagusiak lehiaketa nazional bat deitu zuen arkitektura-soluzio berri bat emateko, eta Fernando Chueca Goitiak eta Carlos Sidrok irabazi zuten. 1950ean berriz hasi ziren obrak, eta klaustroa 1955ean amaitu zen, eta fatxada nagusia 1960an. Katedrala 1993an bukatutzat jo zitekeen. Joan Paulo II .a aita santuak sagaratu zuen Espainiara egindako laugarren bidaian, 1993ko ekainaren 15ean.

Almudena

Almudenatik Madrilgo udaletxerantz joko dut. Hiribilduaren plazara.

Madrilgo udala

Udala

Eta bertatik Plaza Nagusira

Plaza Nagusiko panoramika

Plaza arkupedun hau Austriarren Madrilen bihotza da, hiriko alde zaharra eta abiapuntu ezin hobea xarma handieneko auzoetako bat bisitatzeko.

Madril etorbide eta bulebar handiko hiria izan aurretik, haren mapak kale txikiak eta pasabideak osatzen zituen, eta gaur egun ezpatatxo eta pikaroen garaira garamatzate.

Plaza Nagusia antzinako Arrabal Plazaren orubean oinarritzen hasi zen, XV. mendearen amaieran, Felipe II .aren gortea Madrilera lekualdatu zenean, hiriko azokarik ezagunena zegoen lekuan. 1617an Juan Gómez de Mora arkitektoari leku honetako eraikinetan uniformetasuna ezartzeko enkargua eman zitzaion, mendeetan zehar jai herrikoiak, zezenketak, beatifikazioak, koroatzeak eta baita fede autoren bat ere hartu baititu.

Felipe III .aren estatua plazaren erdian dago.

Zaldi-eskultura hau Madrilgo kaleetan dagoen balio handieneko artelanetako bat da. Giambolognak diseinatua eta Pietro Taccak 1616an amaitua, mendeetan zehar Casa de Camporako sarbidea eman zuen, baina Isabel II .a erreginak 1848an utzi zion hiriari, eta honek Plaza Nagusian jartzea erabaki zuen. Bi errepubliketan bakarrik emigratu du eskulturak plaza horretatik, agian Madrilgo plaza enblematikoenetik.