2021(e)ko uztailaren 4(a), igandea

La Bolsa de Bielsa 01 Boltaña - Puyarruego

Bielsako Burtsa GRaren aurreneko etapa aurkeztuko dugu sarrera honetan. Boltaña herrian hasita eta Puyarruego herrien bitarteko ibilbidea, 18,8 km eta 1125 metroko igoera eta 1080 jaitsiereko desnibelduna. Sarreran aipatu den moduan ibilbide historiko honek, gerra zibila garaian, 1938. urtean 43 dibisioak azken defentsa guneari deritzogu Bielsako Burtsa.

La bolsaren kartela / Cartel del recorrido de la Bolsa

Presentamos la primera etapa del sendero histórico la Bolsa de Bielsa. Recorrido entre Boltaña y Puyarruego, 18,8 km y con desnivel de  1125 m de subida y 1080 m de bajada. Como se ha mencionado en la introducción, esta ruta histórica, recorre el camino que la 43 división del ejército republicano realizó en el año 1938, más conocido como la Bolsa de Bielsa, último núcleo defensivo del frente de Aragón.


Ibilbidearen xehetasunak Wikilocen / Detalles y enlace a la etapa en Wikiloc

Powered by Wikiloc


Etapako bideoa / Video de la etapa:


Ibilbidea eta altimetria / Recorrido y altimetría de la etapa:

Aurreneko etaparen ibilbidea / Recorrido de la primera etapa
IBILBIDEA 3 D FORMATUAN IKUSGAI 
RECORRIDO EN FORMATO 3 D
Altimetria / Altimetría

Bielsako Burtsaren XIV jardunaldiei abia ematen diogu ekainaren 16ean, gertakari historiko horren 83. urtemugan, hauxe izan bai zen armada errepublikarreko azken gudariek Frantziara igarotako eguna.

Jardunaldien aurreneko ekitaldiaren bideoa / Video de presentación de las jornadas y acto de inicio del recorrido

Iniciamos las XIV Jornadas de la Bolsa de Bielsa el 16 de junio, coincidiendo con el 83 aniversario de este acontecimiento histórico, ya que fue un 16 de junio la fecha en la que  pasaron a Francia los últimos combatientes del ejército republica.

Boltaña herriko beheko partea / Parte baja de Boltaña

Hitzordua goizeko 9etan dugu, Boltaña herriko plazan, baina batzuk kotxea behean aparkatu dugunez epaitegietatik herrira igoko gara. 
Boltañako udaletxea / Ayuntamiento de Boltaña
El punto de encuentro es en la Plaza de Boltaña, junto al Ayuntamiento, pero algunos aparcamos en la zona baja del pueblo, junto a los juzgados.

Boltañako elizan hitzordua dugu / La cita es en la plaza de Boltaña

Ibilbideko etapa bakoitzean zinta moztuko dugu / Al inicio de cada etapa procedemos al corte simbólico de la cinta

La Ronda de Boltañako ordezkaria zinta mozten / Corte de la cinta por parte de la Ronda de Boltaña
Aurkezpen hitz batzuren ostean, zeinetan Rubenek GRaren xehetasunak azalduko dizkigun, gaurko etapa hasteko ordua iritsi da. Horretarako udaletxetik Javierrerako errepideko karrikatik abiatuko da taldea. 

Tras unas palabras de presentación, en las que Rubén nos explicará los detalles de GR, ha llegado la hora de empezar la etapa de hoy. Para ello el grupo pasará por delante del ayuntamiento por la calle de la carretera a Javierre.
Udaletxetik igarotzean / Ayuntamiento de Boltaña
Errepidetik metro gutxi batzuk egin eta segituan, eskuinetik bide batetara igaroko gara. Bertan zutoin bat dago eta PR baten markaz aparte, La Bolsa de Bielsako GR-arenak ikusgai izango ditugu. Azken hauek, nola ez ba, errepublikar ikurrinaren koloreak irudikatzen dute.
GRaren biderako bidegurutzea / Cruce para iniciar la GR

Zutoinan GRaren adierazpena / Señales de la GR de la Bolsa
A unos pocos metros de la carretera, pasamos por la derecha a un camino. En él hay un poste y además de la marca de un PR, podremos ver los de la GR de La Bolsa de Bielsa. Estas últimas, cómo no, están representadas por los colores de la bandera republicana.
Bide zahar honetaik baseliza batetara iritsiko gara. Santa Barbara baseliza hain zuzen ere.
Bidea errepidearen goiko aldetik abiatzen da / El camino transcurre por encima de la carretera

Por este antiguo camino llegamos a una ermita. En concreto, la ermita de Santa Bárbara.
Santa Barbara baseliza / Ermita de Santa Bárbara

Informazio ohola / Tablón con información sobre la ermita

Baselizaren barruko aldea / Interior de la ermita con imagen de la patrona
Gaztelua dagoen tontorreko magaletik jarraituko dugu. Hasieran badlands zati ikusgarri bat igaroko dugularik.
Badlandeko eremua / Zona de erosión
Continuaremos por la ladera del cerro donde se encuentra el castillo. Al principio atravesaremos un espectacular terreno de badlands o terreno totalmente erosionado.
Boltañako herria gure gibelean utziko dugu / Dejaos atrás Boltaña
Bideak pista batetara eramango gaitu eta metro gutxi batzuk aurrerago, berriz ere ezkerreko aldetik bide zaharrera igaroko gara.
Pistatik ezkerreko aldera atera / Abandonar la pista para pasar al camino de la izquierda
El camino nos llevará a una pista y unos pocos metros más adelante, volvemos a pasar por el lado izquierdo al antiguo camino.
Bideak aldapan gora egiten du eta atzeko partean Boltañako gaztelu zaharra ikusgai izango dugu.
Tontorrean Boltañako gaztelu zaharra ikusgai / Vistas del antiguo castillo de Boltaña
El camino asciende poco a poco y mirando hacia atrás podremos disfrutar de una bonitas vistas del antiguo castillo de Boltaña.
Atsedenalditxo bat taldeko kideak elkartzeko / Breve receso para agruparnos
Gorago pistara aterako gara eta bertatik aldapan gora jarraituko dugu tarte luze batez. Berez bide hau Boltaña eta  Fanlo herriak elkartzen duen bidea da.
Pistatik gora / Contraluz durante el ascenso

Boltañako gaztelua / Castillo de Boltaña
Más arriba saldremos a la pista y desde allí seguiremos cuesta arriba un largo trecho. En realidad este camino es el camino que une las localidades de Boltaña y Fanlo.
Orkidea bat / Orquídea

Peña Montañesa
Aurrerago, berriz ere eskuinetik desbideratuko gara borda zahar baten aldamenetik igarotzeko eta pistaren bihurgune bat ekidituz, apurtxo bat bidea laburtzeko.
Eskuinetik bidetik segi / Salir por la derecha para seguir un antiguo camino
Más adelante nos desviaremos de nuevo por la derecha para pasar junto a una antigua borda y evitar una curva de la pista, para acortar un poco el camino.
Berriz ere pistara atera eta oraingoan bertatik bost bat kilometro jarraian egin beharko ditugularik. Poliki poliki altuera irabazten jaongo gara San Martin trokaren goiko aldera iritsi arte.
Taldea elkartzeko bertze atsedenalditxo bat / Otro pequeño descanso para agruparnos
Saldremos de nuevo a la pista y esta vez tendremos que recorrer unos cinco kilómetros seguidos por ella. Poco a poco iremos ganando altura hasta llegar a la parte alta del barranco de San Martín.
Borda zahar baten aurriak / Restos de una antigua edificación

Panoramika pistatik / Panorámica del ascenso

Goiko partean Ascasora daraman bidegurutzetik igaroko gara. Baina GRa pistatik zuzen jarraituko du.
Ascasorako bidegurutzea / Cruce de camino que se desvía hasta Ascaso
En la parte superior pasamos por el cruce del camino que lleva a Ascaso. Pero la GR seguirá recto por la pista.
San Martin trokara iristean aska eta iturri bat dago. Gaurkoan ez du ia urik, baina toki aproposa dugu hamarretakoa egiteko.
Al llegar al barranco de San Martín hay un abrevadero y una fuente. Hoy apenas tiene agua, pero tenemos un sitio ideal para hacer un receso y almorzar.

Iturritik aurrera, Pirinioetako ikuspegiak nagusituko dira. Kilometro erdia egin eta Fanlorako bidea utziko dugu, eskuinetik mendi erpinetik jarraitzeko.
Fanlorako bidetik apurtxo bat gehiago jarraituko dugu / Proseguiremos un breve tramo más por el camino a Fanlo

Bidegurutze honetan Fanlorako bidetik baztertuko gara / En este cruce abandonamos en camino a Fanlo

A partir de la fuente, predominarán las vistas pirenaicas. Recorreremos medio kilómetro y dejaremos el camino de Fanlo para seguir por la derecha por el vértice de montaña.

Pistatik gorantz jarraituko dugu eta bertatik segitzerik dagoen arren, GRa ezkerretik, mendi magaletik bide zahar batetatik ibiliko gara. Paisai eder batzuk ikusgai izango ditugularik.
Ezkerretik bide zaharretik segi / Proseguir por la izquierda por el antiguo camino

Bidegurutzean PR markak / Marcas de la PR en el cruce
Continuaremos ascendiendo por la pista y aunque se puede continuar por ella, proseguiremos por un antiguo camino que parte a nuestra izquierda, por la ladera del monte. En este tramo podremos disfrutar de algunas vistas privilegiadas del macizo de Monte Perdido.
Beheko aldean Morillo San Pietro herrixka ikusgai izango dugu.
Morillo San Pietro
En la parte inferior podremos ver la aldea de Morillo San Pietro.
Monte Perdido inguruetako ikuspegi bereziak ditugu eremu honetatik.
Desde esta zona tenemos vistas singulares de los alrededores de Monte Perdido.
Morillo San Pietrorako bidegurutzera iritsiko gara baina guk, zuzen mendi magaletik jarraituko dugu bide zahar eder honetatik.
Bidegurutzetik ikuspegi zabal eta ederrak / Vistas panorámicas desde el cruce

Taldea elkartu eta zuzen bide zaharretik jarraituko dugu / Tras juntarnos, proseguimos recto por el camino antiguo
Llegamos al cruce de Morillo San Pietro, pero nosotros seguimos por la ladera del monte rectos, por este precioso camino antiguo.
Taldeko partaide batzuk bidegurutzean / Parte del grupo en el cruce

Bidea estua da baina bista politak eskaintzen dizkigu. Apur bat magaletik gora egingo du eta momentu batean iturri edo ur-emari txiki batetara iritsiko gara.
Bidea estua da eta puntu batzuetan gehiago / El camino se estrecha en algunos tramos
El camino es estrecho pero nos ofrece bonitas vistas. Ascenderá ligeramente por la ladera y en un momento dado llegaremos a una pequeña fuente o nacedero de agua.
Iturri edo ur emaria / Fuente o surgencia de agua

Poliki poliki altuera irabazten joango gara eta berriz ere pistara iritsiko gara, mendi lepo batetan.
Mendi lepora iristean / Llegando al collado y pista
Poco a poco iremos ganando altura y llegaremos de nuevo a la pista, en un collado de monte.
Bidegurutzen zutoina dago / El el cruce hay un indicador de recorridos
Toki honetan atsedenalditxo baterako unea izango dugu, bista ederretaz gozatu eta talde argazki bat egiteko ere.
Pirinioetako elurrak / Todavía se ve nieve en el Pirineo

Bertze borda zahar bat /Otra edificación antigua
En este lugar podremos disfrutar de un pequeño descanso, de unas hermosas vistas y hacer una foto de grupo.
Talde argazkia / Foto de grupo

Mendi lerro honetan Bielsako Boltsa osatu zenean liskar armatu gogorrak eman ziren. Bando frankistak kanoi aunitz gehiago zituenez, eremu hau gogorki bonbardatu zuen. Horren lekuko dugu zenbait tokietan metraila zatiak topatzeko aukera dagoela.

Oraingoan pistatik jarraitu / Continuamos por la pista
Cuando en esta línea de montaña se formó la Bolsa de Bielsa se dieron fuertes enfrentamientos armados. Como el bando franquista tenía muchos cañones más, bombardeó esta zona con gran dureza. Así lo atestigua la posibilidad de encontrar fragmentos de metralla en algunos lugares.
Aurrerago bidegurutze bat izango dugu. GRa ezker aldetik doan pistatik jarraituko du, altuerarik galdu gabe, Pozo mendia ezker magaletik inguratuz.
Bidegurutzean ezkerretik gora / Proseguir ascendiendo por la izquierda
Más adelante tendremos una cruce. La GR seguirá por la pista que discurre por el lado izquierdo, sin perder altura, rodeando el monte Pozo porsu ladera Norte.
Zutoina /Poste con información de senderos
Bereziki magal honetan topatzerik izango ditugu metraila zatiak.
Bidegurutzean ezkerreko pistatik / Por la pista de la izquierda
Sobre todo en esta ladera encontraremos trozos de metralla.
Pozo mendia inguratzen / Rodeando el monte Pozo
Puntu honetan erne ibili beharko dugu, pista utzi eta eskuinetik gorako bidexkatik jarraitu beharko dugulako, altuera gehiegi ez galtzeko.
Erne bidegurutzean eskuinetik bidetik jarraitu beharra dago eta / Cuidado en este cruce puesto que se abandona la pista para subir por la senda de la derecha
En este punto tendremos que estar alerta porque tendremos que abandonar la pista y seguir por el sendero de arriba de la derecha para no perder demasiadas altura.
Pista utzi eta bidexkara pasa / Abandonar la pista para proseguir por el camino
Bidearen mantenu laneko informazio eta markak.
Señalizazioa / Señalización
Marcas e información sobre el mantenimiento del recorrido.
Bidea estua eta zuhaitzen artetik jarraitzen du / El camino estrecho prosigue entre arbolado

PR eta GR markak / Marcas de la PR y la GR

Bideko lorea / Flor en el camino
Bidea mendi lerrotik jarraitzen du eta noizen behin zuhaitzen artean ikuspegi ederrak eskaintzen dizkigu.Apur bat aurrerago tontortxo batetara iritsiko gara. Bertan taldea berriz ere bilduko dugu, Hego aldeko magalera igaro aurretik.
Bidetxoa mendi ertzetik doa / El camino prosigue por el vértice de la sierra
Sigue el camino por las cumbres de la sierra y de vez en cuando nos ofrece hermosas vistas entre los árboles. Un poco más adelante llegaremos a una cima. Allí volveremos a reunir al grupo, antes de pasar a la ladera Sur.

Tontorretik / Desce la pequeña cima
Tontorretik ikuspegi zabalagoak izango ditugu.
Tontorretik / Desde la cima
Desde la cima tendremos vistas más amplias.
Peña Montañesa

Taldeko lagun batzuk atsedena hartzen / algunos compañeros y compañeras descansando
Mendi magaletik jarraitu beharko dugu mendi lepotxo batetara iritsi arte. Bertan taldea bildu eta zerbait bazkatzeko unea izango dugularik.
Mendi lepoan bilduko gara / Nos reagrupamos en este collado

Muro de Belloserako bidea / Proseguiremos dirección Muro de Bellos

Mendi magaletik jarraitu beharko dugu mendi lepotxo batetara iritsi arte. Bertan taldea bildu eta zerbait bazkatzeko unea izango dugularik.
Tendremos que seguir por la ladera hasta llegar a un collado de monte. Allí aprovecharemos para reagruparnos y comer algo.







Denak elkartu ondoren eta indar berrituak, aurrera jarraituko dugu Murillo de Bellos herrirako bidegurutzera iritsi arte. Bertatik bista ederrak ditugu eta argazki batzuk egiteko probeztuko ditugu.
Hegoko magaletik segi / Proseguimos por la ladera Sur

Peña Montañesa gure aurrean / Proseguimos con Peña Montañesa cada vez más cerca
Una vez reunidos todos y renovadas fuerzas, seguiremos adelante hasta llegar al cruce de Muro de Bellos. Desde allí tenemos unas vistas preciosas y probaremos para hacer algunas fotos.
Bidegurutzera iristean / Llegando al cruce

Bidegurutzea / Cruce para bajar a Muro de Bellos


Muro de Bellos

Erretratuak egiteko unea / Unas instantáneas

Panoramika bidegurutzetik / Panorámica desde el cruce
Muro Belloserako jaitsieraren aurren zatia kontuz ibiltzekoa da, eremu higatua delako eta bidea estua delako zati batzuetan.

Jaitsieraren puntu honetan bidean tentuz ibili beharra dago / En el primer tramo de descenso hay que estar un poco atentas


Muro de Bellos herrira iristerakoan kotxe batez gerturatu zaizkigu edari freskoa eskaintzeko. Indarrak berritu eta egarria asetu eta gero azken txanpa, aldapan beherako bidea izango dugu.
Muro de Bellos
Al llegar al pueblo de Muro de Bellos la organización se nos acercamos con un coche para ofrecernos bebida fresca. Tras reponer fuerzas y saciar la sed, el tramo final será cuesta abajo.
Peña Montañesa Muro de Bellosetik / Peña Montañesa desde Muro de Bellos
Muro de Bellos herritik errepidetik beherat egin eta aurreneko bihurgunean, ezkerretik, bide batera pasa eta handik jaitsiera hasiko dugu.
Desde Muro de Bellos bajamos por la carretera y en la primera curva, por la izquierda, pasamos a un camino desde donde iniciamos el descenso.
Bidetik pista batetara iritsiko gara eta bertatik tarte batez jarraitu beharko dugu Yesa ibaira gerturatzeko. Baina ez dugu bide osoa pistatik egingo.
Bidetik mendiko magaletik beherat / Descendemos por la ladera de la montaña a través del camino
Por el camino llegaremos a una pista por la que tendremos que continuar un rato para acercarnos al río Yesa. Pero no haremos todo el camino por la pista.
Pistara iristerakoan / Alcanzamos la pista
Metro gutxi geroago, ezkerreko aldetik berriz ere bidexka batetara igaroko gara, handik jaitsiera jarraitzeko.
Pocos metros después, por el lado izquierdo volvemos a pasar a un sendero desde el que continuaremos el descenso.
Yesa ibaira iritsi aurretik bidegurutzean ezkerretik Puyarruegora / En las cercanías del río Yesa encontraremos otro cruce, en el que por la izquierda cruzaremos el río
Yesa inguruan bidegurutze bat izango dugu. Gaurkoan ezkerretik ibaia zeharkatzera bideratuko gara, handik Puyarruegora joateko. Bihar aldiz Escalonarako bidea jarraituko dugu.
Tendremos un cruce cerca del río Yesa. Hoy nos encaminaremos a cruzar el río por la izquierda, para desde allí ir a Puyarruego. Mañana seguiremos el camino de Escalona.
Yesa ibaia Peña Montañesa aurrean duelarik / Río Yesa con Peña Montañesa al frente

Ibaira gerturatu eta ura gutxi daramanez ez dugu zailtasun handirik izango zeharkatzeko. Bertze ertzean bidexka bat topatuko dugu, nabateroren bideko ikurrekin. Puyarruego herrira hurbilduko gara.
Yesa ibaia / Río Yesa

Nos acercarse al río y llevar poco agua no tendremos muchas dificultades para atravesarlo. En la otra orilla encontramos un sendero con símbolos del camino del Nabateros. Nos acercamos al pueblo de Puyarruego.
Ibaia zeharkatzen / Vadeando el río Yesa
Yesa ibaia zehakatzerakoan / Vadeando el Yesa
Bideak zenbait soroen ertzetik doa. Bertan harri lehorraren teknikaz osaturiko horma ederrak ikusteko aukera izango dugu.


Harri lehorreko horma / Muro de construcción en piedra en seco
El  camino bordea varios campos de cultivo. Allí podremos ver hermosos muros formados por la técnica de la piedra en seco.
Bihurgunean eskuinetik jarraituko dugu soro batera iristeko eta bertatik herrira igotzeko / En una curva continuamos recto para posteriormente subir hasta Puyarruego
Puyarruego herrira igoko gara eta bertatik bide zabal bat jarraituz, ongi adierazita dagoena, beheko aldean dagoen kanpinera iristeko. Hauxe izango da gure gaurko etaparen helmuga.
Puyarruego

Subimos al pueblo de Puyarruego y siguiendo por un amplio camino, bien indicado, descenderemos hasta llegar al camping situado en la parte de abajo. Esta será la meta de nuestra etapa de hoy.
Atsedena eta dutxa hartu ondoren, arratsaldeko ekitaldi kulturalen unea izango da.
Arratsaldean El Pueblo en Armas, de las milicias a la 43 División erakusketa aurkezten da eta horri buruzko dokumental txiki bat proiektatzen da (ARMHAk utzitako materiala).
19: 00etan Antonio Gascon Ricaok "el Esquinazau" ri buruz idatzitako azken liburua aurkeztuko da. Elkarteko kideek aurkeztu dute. Memoria Histórico Batallón Cinco Villas liburuaren editoreak dira.



Por la tarde se presenta la exposición El Pueblo en Armas, de las milicias a LA 43 División y se proyecta un pequeño documental sobre la misma (Material cedido por ARMHA).
A las 19 h se presenta el último libro de Antonio Gascón Ricao sobre “El Esquinazau”. Lo presentan miembros de la Asoc. Memoria Histórica Batallón Cinco Villas que son los editores del libro.



1 iruzkin: