Mendiko osterak: Olaldea Zamariain zirkularra

Sarrera honetan ibilbide eder bat aurkeztuko dut. Arras esaguna den toki batetara, Zamariain, baina bide ez horren ezagutua eta gainera zirkularra. Naturaz blai egiteko moduko txangoa, basoak, txoriak, ibaia eta errekatxoak eta geologiak Nafarroan eskaintzen digun ikuspegi ederrenetariko behatokia bisitatuz. 16 kilometro pasatxo eta 700 metrotako desnibela goitiko ibilbide zirkularra dugu hau.

Ibilbidearen xehetasunak Wikilocen

Txangoko bideoa:

Ibilbidea eta altimetria

Ibilbide zirkularra

Txangoa 3 D formatuan ikusteko:

Altimetria

Olaldeara iritsi eta auzoaren azpiko aldean, zentrala igarota, utziko dugu kotxea. Han botak paratu eta motxila prestatu ondoren ibilbide ederra egiteko gogoz abiatuko naiz. Toki berezia da Olaldea.

Olaldeako eliza eta aparkalekua

Zentraleko eraikinaren aurrean kotxea utzi

Eliza goiko aldean

Kotxetik atera eta Irati ibaira zuzendu beharko dut lehendabizi. Han topatuko dudan zubitik bertze ertzera eta mendi magalera igarotzeko.

Irati gaineko zubia

Olaldeatik beretik bertze ibilbide honetan dugu olaren inguruko informazioa:

Mendiko osterak: Koronas Juan Done Jakue trikuharriak Olaldeatik zirkularra (mendikosterak.blogspot.com)

Olaldean berean kotxea utzi eta ibilbidea hasteko prest. Orotz-Betelu herriko auzo honetan, toponimoak aditzera ematen duen moduan olak izan ziren, eta gaur, XX. mendearen hasierako zentral hidroelektriko polit bat dago. Industria gunearen

Victor Manuel Egiak halako informazioa ematen digu Olaldea eta Orotz-Beteluko zentral eta paper industriaz Diario de Noticiaseko albistean 2016-12-24

"El río Irati fue uno de los grandes protagonistas, llegando a poseer hasta una docena de instalaciones, pertenecientes a distintas sociedades. Dos de las más antiguas, las de Orotz-Betelu de 1901 y Olaldea de 1913, aún siguen activas más de un siglo después. Como vamos a ver, ambas centrales se crearon a expensas de dos sociedades diferentes, Electra Irati la primera y Múgica, Arellano y Cía. la segunda. Hemos relatado en otros trabajos que la Papelera Navarra creada en 1847 y con sede principal en Atarrabia poseía, además, desde 1894 una fábrica de pasta de papel en Olaldea, barrio perteneciente al municipio de Orotz-Betelu. Y tanto en la Electra Irati como en la propia Papelera, tenía gran peso como accionista el ingeniero villavés Serapio Huici. Finalmente, tras la creación de Papelera Española SA, que incluía las instalaciones de La Navarra en Villava y Olaldea, éste gran trust papelero terminaría adquiriendo ambas centrales eléctricas en 1917. Setenta años después, en 1988, fueron vendidas a EHN (Energía Hidroeléctrica de Navarra SA) y en la actualidad son explotadas por Acciona.

(...) Corría el año de 1910 cuando Papelera instalaba una novedosa máquina de papel continuo en la factoría de Olaldea en la fábrica que comienza a construirse en 1894.

(...) La central de Olaldea comenzó a producir el 1 de agosto de 1913. (...) Sólo un año después, Papelera cerraba su factoría de Olaldea, con la consiguiente pérdida del trabajo de casi doscientas personas. (...) la central de Olaldea fue ampliada en los años sesenta, con la colocación de un segundo tubo y nuevos motores. Todas estas centrales y la citada línea de alta tensión siguen funcionando en la actualidad, siendo propiedad de Acciona.

Irati ibaia

Zubia zeharkatu eta ezkerretik pista altuera irabazten doa. Bertatik Irati ibaia eta bere ibarra ikusgai izango dugu.

Irati

Pistako puntu honetan bide ezberdinetako zutoina izango dugu. Ikusgai da ibilbide aunitz ditugula. Gure kasuan pista nagusitik igotzen jarraituko dugu

Zutoina

Bideko loreak

Pistak gora eta troka aldera bideratuko gaitu eta Zepeteara iritsik aurretik bidegurutze bat topatuko dugu, Oraingoan ezkerreko pistatik errekatxora gerturatuko gara.

Ezkerreko pistatik jarraitu

Pistak aldapa handiago bat izango du zati honetan. Gorago Minerala edo mearen etxe zaharra dago, ezker aldean. Apur bat gehiago igo beharko dugu oraindik bertze bidegurutze batetara iristeko. Puntu honetan ibilbide zirkularra hasiko da. Igoeran eskuineko pistatik gora segi eta itzuleran zuzenekotik bueltatuko gara.

Eskuineko pistatik gora

Zutoinak norantzak adierazten dizkigu

Pista honetatik igotzen jarraitu, bide luzea dugu eta. Kilometro eta apur bat gehiago egin ostean harritza berezi batetara iritsiko gara eta bidean landaredia eta txorien soinuetaz gozatzeko aukera izango dugu.

Harritza berezia eremu honetakoa

Ingurune honetako harriek paisaiari xarma berezia ematen diote. Zuhaitzetan bizitza, txorien doinuak eta bertan isiltasuna, biziak tinko irauten du hala ere harrien arteko zirrikituetan.

Harritza

Harritza eta gibelean Elke eta Paunsoroa

Bertze kilometro pare bat ibili eta Zepetea osatuko duen errekatxo batetara gerturatzerik izango dugu pistako bihurgune ertzi batetatik gertu. Han bertze doinuak nagusituko dira, ura indarrez eta zipriztinez isurtzen da, eta zarata txiki bat sortzen du, giroa urez betetzen duena

Errekatxoa

Bertan uraren indarra bere mugimendu etengabearekin, zarata innotiko arina sortzen du.

Ura eten nahiean

Ura mementu batean eteteko gai garen einean, lasaitasunaz blaitzeko aukera eskaintzen dit.

Urak forma bereziak eskaintzen ditu

Leku bera irudi ezberdina

Pistatik igotzen jarraituko dut bi kilometro baina gehiago. Igoera lasai da eta basoz inguraturik, naturaren soinuak bertzerik ez dira entzuten.

Pistaren bukaeran hesi bat topatuko dugu

Goiko partera iristerakoan zelai batzuk ikusgai izango ditugu eta pistaren erdian hesi bat gainditu beharko da.

Arkupeetxea

Hesitik gertu, ezkerreko aldean borda edo aterpe bat dago. Arkupeetxea da. Eraikina inguratu eta ezkerretik abiatzen den pistatik jarraitu beharko dugu.

Arkupeetxea inguratu eta ezkerretik segi

Zutoinak norantza adierazten du

Segituan basotik aterako gara eta Irati ibaiko ibarrera gerturatuko gara berriz. Gure aurrean Koronas mendia izango dugularik. Pista eroso honetatik jarraituko dugu.

Koronas

Panoramika basotik irtetean

Elke eta Pausoroa mendiak

Eskuinera begiratuz ordea Pirinioak ageriko dira. Orhy mendia nabarmentzekoa dugu bertatik.

Orhy

Konturatu gabe Txanagra mendira igoko gara, bere tontorra maldatxo bat bertzerik ez bai da hemendi.

Eta bertze aldean oroigarri bat topatuko dugu.

Oroigarria

Basoaren gainetik, ikuspegi zabalak izango ditugu puntu honetan.

Elke eta Paunsoroa

Zuzen jarraituko dugu eta pistak hesi batetara eramango gaitu. Bertan bide bat jarraitu beharko dugu, hesia gainditurik, zuzenean segiz.

Hesia

Hesia gainditu eta zuzen

Bidetik aldapan bera egin eta agudo pista batetara iritsiko gara. Garaioatik datorren pista haiz zuzen ere. Hemendik aurrera jendearekin elkartzea normala izaten da.

Pistara iritsi eta ezkerretara

Metro gutxi batzuk egin eta bidexka bat zuzen jarraituz Zamarian behatoki naturalera iritsiko gara.

Bidea zuzen jarraitu

Zuhaitzen artean behatokia ikusten da

Zamarianeko behatoki naturalera iritsi eta jende samalda dagoenez, argazki gutxi batzuk egin eta paisaiaz gozatzeko aukerarik ez dudanez, ez dut denbora gehiegi bertan emango. Aurrerago bertze behatoki batetara joko dut, eta han bia, bakarrik, paisaia lasai oso ikusteko beta izango dut.

Zamariain eta gibelean Koronas mendia

Zamarian

Behatoki honen inguruan hauxe aipatu egiten da 2022. urteko aldizkari batetako albistean:

Una pequeña plataforma de piedra que sobresale en un precipicio, un precioso paisaje ante nuestros ojos y la inmensidad bajo nuestros pies. Así podría describirse la experiencia de asomarse al mirador de Zamariain, y es que este enclave de vértigo al norte de Navarra podría considerarse como el mirador más extremo de España.
Las vistas más espectaculares
El mirador de Zamariain se encuentra en el Valle de Aezkoa, en la parte norte de la Comunidad foral, y es uno de los puntos más visitados de la zona, y es que nos ofrece unas vistas espectaculares del entorno desde las alturas. Desde aquí podremos contemplar una panorámica única del río Irati y del robledal de Betelu mientras respiramos aire fresco, sin olvidar la presencia de montañas como el Corona, el Larrogain, la Higa de Monreal y la Peña de Izaga.

Zamarian

Zamarianetik Irati ibarra

Zamarian

Aurrera jarraituko dut eta bertze behatokira iristeko aldapan beherantz daraman bidexkatik jarraitzea bertzerik ez dut egin beharko. Nolakoa den jendea, toki ezaguna, modan jarria eta handik aldameneko batetara jaisteko kapazak ez dira. Egia da hori estimatzeko dela.

Bidea basotik beherantz darama

Zuhaitz batzuren artetik amildegiaren goiko partean ateratzen den bertze estrato batek sorturiko behatokira gerturatuko naiz, Letreta izenekoa. Bertan hamaiketakoa hartu eta lasai oso paisaia ikusteko aukera izango dut.

Behatokira iristen

Letreta behatokitik

Behatokitik Zamariain ikusgai

Zamariainen xehetasuna

Letreta behatokiti

Behatokiaren eremua

Amildegia behatokitik

Behatokitik

Behatoki honetatik bidea jarraituz, segituan pista batetara iritsiko gara. Bertan ehiztarien etxola bat dago.

Etxola

Berriz basotik ibiliko gara eta zenbait puntutan loreak ageriko dira.

Lorea

Pistak bidegurutze batetara iristen da. Gaurkoan ezkerreko pistatik beherantz egin beharko dut. Zuzenekoak hesi bat du eta Garaioara darama.

Ezkerreko pistatik beherantz

Ezkerretik hesia igaro gabe

Basoan zehar, zenbait puntutan udaberriak loreak ekarri ditu eta aukera ona izango dut makro argazki batzuk egiteko. Hona hemen eredu batzuk.

Loreen makro argazkia

Lorearen antenak eta estanbeak

Pistatik jaisten jarraitu eta topatuko dugun hurrengo bidegurutzean zuzeneko pista nagusitik segi.

Zuzen jarraitu

Aurrerago bertze bidegurutze bat izango dugu. Oraingoan eskuineko pistatik jaisten jarraitu beharko da.

Eskuineko pistatik segi

Apurtxo bat aurrerago ehiztarien bertze borda batetara iritsiko naiz.

Ehiztarien borda

Bordaren barruko aldea

Pista zabaletik beherantz jarraituko dut, basoan barna eta noizean behin loreak topatuko ditut eta gaurkoan makro argazkiekin jarraitzeko aukera izango dut.

Loreen xehetasuna

Beherago bertze bidegurutze batetara iritsiko naiz. Oraingoan zuzen, pista nagusitik segi.

Zuzen jarraitu

Pistatik segi eta goizeko bidegurutzera iritsiko naiz, bertan ibilbide zirkularra amaituz. Herrira jaistea bertzerik ez da geldituko txangoa amaitzeko.

Hala ere lore ezberdinei argazkiak egiteko aukera izango dut oraindik.