Mendiko osterak: Urtasun Baratxueta zirkularra

Urtasun herritik Baratxueta mendira eta ondoren Egozkueko mendatetik Eugiko urtegira eta bertatik Urtsunera. Ibilbide ederra, zati gehiena basoan barna buruturikoa. 13,8 kilometro eta 700 metrotik gorako desnibel duen ibilbide zirkularra.

Ibilbideko xehetasunak Wikilocen:

Ibilbideko bideoa:

Ibilbidea eta altimetria:

Urtasun Baratxueta zirkularra

Altimetria

Urtasun herrira gerturatuko gara ibilbide eder hau burutzeko. Mankomunitateko eraikinaren parean kotxea utzi eta gauza guztiak prestatu eta ibilbidearekin hasiko gara.

Errepidetik ezkerretara

Aldameneko etxe batean labe zahar bat ikusgai dago. Gero eta gutxiago kontzerbatu egiten dira, beraz erreparatu eraikin mota berezi honetan.

Labe zaharra

Labea etxera atxikituta

Iragirako errepiderantz bideratuko gara metro gutxi batzuk bertatik eginik.

Errepide hau 1939-1940. urteetan zehar zabaldu zuten preso frankistek, hots, lan esku esklabua.

Ezkerreko pistatik errepidea utzi

Aurrerago metalezko ate batetara iritsiko gara. Hau gainditu eta pistatik segi.

Metalezko atea

Gorago errekatxo batetara iritsiko gara. Bertan iturri bat dago aska batekin. Erreka zeharkatu eta pistatik igotzen jarraitu.

Iturria eta aska

Erreka gainditzeko zubia

Ipar magaletik igotzen jarraituko dugu tarte batez, eta nabaria da bertan dagoen landaredi oparoa.

Landarez estalirik

Apurtxo bat aurrerago, pista nagusia utzi eta eskuinetik gorantz doan pistatik jarraitu beharko da.

Eskuineko pistatik jarraitu

Udazkenaren bukaeran gauden arren, sisa aunitz topatuko ditugu gaurko bidean zehar.

Aurrerago bertze bidegurutze bat izango dugu eta oraingoan zuzen igotzen segi.

Zuzen igo

Gorago ataka bat izango dugu. Gainditu eta zuzen jarraitu mendi erpinetik.

Hesia

Altuera irabaziz goaz eta ondorioz inguruko mendiak ikusteko aukera izango dugu, baita Pirinioak ere.

Behe lainoa

Zelai zabal batzuetara iritsiko gara eta mendi erpintxoa galdu gabe zuzen jarraituko dugu.

Panoramika soroetan

Baratxueta aldera

Behei iledunak

Eugi

Geroago hesi batetara iritsiko gara, atetxo bat irekitzerik du. Aurrera jarraitu

Hesia

Mendi erpinera bideratuko gara eta ikuspegiak gero eta zabalagoak izango ditugu

Hesiaren aldemanetik segi

Baratxueta

Eugi

Tontortxo batetatik igaroko gara eta zuzen jarraitu beharko dugu Usetxitik igotzen den pistarekin bat egin arte.

Mendi erpinetik

Ori

Tontortxoan

Mendi lepoan bat egingo dugu pistarekin, eta oraingoan bertatik igotzen jarraituko dugu.

Pistatik eskuinetik igo

Bertze aska eta iturri bat topatuko dugu puntu honetan.

Iturria

Ezker aldean tontortxo bat dago eta bertan behatzaileentzako etxola bat dago. Udako suhiltzaile edo behatzaileentzakoa.

Etxola

Panoramika etxolatik

Bidetik jarraitu eta pistara berriz atera aurretik ehiztarien borda bat topatuko dugu.

Ehiztarien borda

Pistatik metro batzuk egin baina segituan eskuinetik mendi erpinetik joateko utziko dugu. Aurrerago Amaia izeneko trikuharri baten aurriak daude.

Amaia Trikuharria

Trikuharria

Bertatik Pirinioetako ikuspegi zabalak. Kintoa eta Irati

Hesiaren aldamenetik eta malda aldapatsu batetik goiko aldera iritsiko gara.

Baratzuetaren mendi erpina

Mendi erpinera iritsi eta ezkerretik aldapa txikiago batetik tontorrera bideratuko gara.

Hesia

Panoramika Baratxuetatik

Baratxueta mendiko ikuspegi zabal eta ederretaz apurtxo bat gozatuko dugu, baina haize zakarra dabilenez hotz sentsazio handia dugu.

Baratxuetan

Buzoia

Baratxuetatik

Elomendi Baratxuetatik

Pirinioak Baratxuetatik

Ori

Pirinioak Baratxuetatik

Tontorretik ipar magalerantz jaisten hasiko gara hesia gainditu gabe, zuzenean basorantz haizea ekiditzeko eta ibilbidearekin jarraitzeko.

Basorantz

Hesi bat gainditu beharko dugu jaitsierari aurre egiteko.

Hesia

Magal honetako basoan, ilarraka mordoak topatuko ditugu, inoz ez ditugu horrenbertze ikusi.

Ilarrakak

Beherat egitean, bidexka pista batean bilakatuko da eta bertatik jarraituko dugu.

Pistak bihurgune bat egiten du eta ezkerretik jarraituko dugu Egozkuerantz

Ezkerretik jarraitu

Pista honetatik Egozkueko mendatera iritsiko gara eta bertan presoek eraikitako errepidera aterako gara.

Egozkueko errepidera ateratzean

Errepide hauek, bi hamarkada hauetan, mendiko errepide txiki eta estu hau frankismoko unibertso kontzentrazionarioaren lekuko mutu izatetik, Nafarroako memoria-lekuetako bat izatera igaro da.

Militar matxinatuek goiz erabili zituzten gerrako presoak, eta atzeragoardian eta fronteak. Frankismopeko lan behartuaren bi modalitate nagusiak antolatzeko oinarria 281 Estatu berria preso eta preso politikoei lanerako eskubidea emanez (BOE 224, 1937ko ekainaren 1a). Horietako bat lana izan zen. Dagoeneko kondenatuta dauden presoena, hurrengo urtetik aurrera Laneko Zigorren Erredentzio Sistemaren bidez arautua. Beste modalitate nagusia, gerrako presoei buruzkoa, Nafarroan itxian egindako lan gehiena kokatzen den modalitatea da.

1937ko uztailean Presoen Kontzentrazio Esparruen Ikuskaritza (ICCP) sortu zen Generalisimoko Kuartel Nagusiaren aginduz.

Erakunde horrek kontzentrazio-esparruen antolaketa eta administrazioa sustatu eta bere gain hartu zituen, baita lan-sistemaren kudeaketa ere. Bere baitan sortu zen bortxatua. Helburua zen Armadaren esku zeuden milaka preso lanera bideratzea, lan-premia anitzei aurre egin ahal izateko. Horretarako, batzorde sailkatzaile batzuk jarri ziren abian, presoek gerran zehar izan zituzten Errepublikako Armadaren barruko erantzukizunen onarpen-maila eta estatu-kolpearen aurreko jarduera politikoa bereizteko. Oro har, sailkapen desberdinen ondorioz, presoak frankisten lerroetan sar zitezkeen, altxamenduarekiko "afektutzat" joz gero, gerran aurrera egiteko. Halaber, exekuzioan edo espetxean amaituko zuen gerra-kontseilu bat sor zezaketen. Baina baziren presoak lan behartuko batailoietan sartzera bideratu zituzten beste sailkapen batzuk, hau da, matxinada militarrari (Mugimendu Nazional Loriatsuari, sailkatzen zutenen hitzetan) "desafektu" edo "zalantzazko afektu" gisa sailkatu zituztenak. Sailkapen ideologiko horiekin batera, lan arloko beste sailkapen batzuk ere egin ziren (lanbideen, esperientziaren eta gaitasuna), eta Armada matxinatuak presoak erabiltzearen oinarriak jarri zituzten, eta Armada Matxinatu hori Espainia garaikideak ezagutu duen lan behartuen sistema handiena.

Nafarroan gatibu horietako 18.000 egon ziren lanean. Gerraren amaierak bihurtu zuen Nafarroa preso gehien zituen probintzietako bat; izan ere, 1939 eta 1942 bitartean 13.000 presok baino gehiagok lan egin zuten Nafarroako Pirinioetako gotorlekuan, eta testuinguru globalean, batailoi gehienak garrantzi estrategikoko muga-eremuetara lekualdatu zituzten, hala nola Pirinioetara edo Gibraltarko itsasartearen bi ertzetara.

Egozkue-Iragi errepidea. Batailoiak: BB.TT. (Langileen Batailoiak) 3, 159, BD (Langileen Diziplina Batailoiak) 81 eta BDST (Langile Soldaduen Diziplina Batailoiak) 14 lan egin zuten garai honetan 1939-1940. Osotara 1.985 gizon lanean aritu zirelarik.

Errepide horien helburu nagusia Pirinioetako haran ezberdinen arteko tropen garraioa erraztea zen. Nafarroan lau eraiki ziren:

Erronkari, Bidangoz eta Igal herrien artean;

Iragi eta Egozkue lotzen zituena,

Iruritatik Artesiagako porturaino abiatzen zena,

Lesaka eta Oiartzun lotzen zituena, Gipuzkoan, Aritxulegiko lepotik barrena.

Estela honetan frankismo garaiko Nafarroako lan esklabuaren inguruko txostena irakurgai eta deskargagarria duzue.

Egozkue

Mendatean beran errepidea gurutzatu eta eskuin aldetik beherantz doan pista jarraituko dugu.

Egozkua

Pistatik metro gutxi batzuk egin eta eskuinetik trokarantz doan bidetik jaitsiko gara.

Pista

Pista nagusia utzi eta eskuinetik trokarantz

Basoan barna ibiliko gara eta berriz ere ilarrakak nonahi ikusgai izango ditugu.

Ilarraka handiak

Bide honek Iragitik jaisten den pistara eramango gaitu. Pista beherantz jarraitu beharko dugu.

Iragitik datorren pistatik beherantz

Apurtxo bat beherago pista utzi beharko dugu eskuinetik abiatzen den pistatik, errekaren bazterretik.

Eskuinetik errekaren bazterretik

Segituan Zugarraundika errekara iritsiko gara. Burdindogi menditik datorren erreka. Hau gainditu eta eskuineko pistatik uharkarantz jarraitu beharko da, errekaren bazterretik.