Mendiko osterak: Cam Vidal colonia textil

Cal Vidal colonia textil-era buruturiko bisitaldia. Ibilbide laburra baina agitz interesgarria industrializazioaren lan baldintzak eta ehun industriaren funtzionamendua ulertu ahal izateko.

Ibilbidearen xehetasunak Wikilocen:

Makinen funtzionamenduko bideoa:

Ibilbidea:

Cam Vidal ehun koloniari bisitaldia.

Web ofiziala: https://www.museucoloniavidal.org/es/

Coloniaren inguruko informazioa wikipediatik moldatua:

Colonia Vidal, Cal Vidal izenez ere ezaguna, antzinako ehun-kolonia da, nukleo buruaskia, langileentzako etxebizitzak, eliza, eskola eta abar dituena Llobregat ibaiaren ertzean, Berguedà de Puig udalerrian, Kataluniako Ondare Arkitektonikoaren Inbentarioan sartua. Industria-koloniak Kataluniako Industria Iraultzaren ezaugarrietako bat izan ziren.

Colonia Vidalen sortzailea Ignasi Vidal i Balet izan zen, bere familiarekin batera, "Vidalets". 1882an Vidal familiak Kolonia eraikitzeko behar ziren lurrak erosi zituen. Eraikuntza 1896an hasi zen, jabeetako baten proiektutik abiatuta, Vicenç Vidal i Casacuberta ingeniaria, baina 1901. urtera arte ez zen eraiki. Ignasi Vidal obrak amaitu baino lehen hil zen eta bere bi semeei eman zien erreleboa. Kolonia 79 urtez egon zen martxan, 1901etik 1980an ateak itxi zituen arte.

Kolonia Vidalek industria-kolonien egitura osoaren ereduari erantzuten dio. Ekoizpen-elementuez (fabrika, turbina dagokion esklusarekin eta kanalarekin, eta industria-ekoizpenerako beste eraikin batzuk) eta langileentzako etxebizitzez gain, udalekuetako zerbitzu tipiko guztiak ere baditu: eliza, komentua, eskola, zine-antzokia, kafea, etab.

Koloniako etxebizitzek tipologia desberdinak dituzte beharren arabera: familia bakarreko etxeak, bi solairu lotuak, kaleak eta hiru solairuko bloke gutxi gorabehera isolatuak osatzen dituztenak, material desberdinekin -harria edo adreilua, adibidez-.

XX. mendeko 40ko hamarkada aldera, koloniak eraikuntza-etapa berri bat ezagutu zuen: Sortzez Garbiaren eliza eraiki zen Erdi Aroko estiloan, jabearen dorrea, zuzendariarena eta zenbait etxe-kale gehiago.

Elizaren plazan

Bisitaldi gidatuak egiten dira eta gure kasuan halako batean izena eman dugu. Azalpena katalanieraz izan arren ez da arazo gehiegirik ulertzeko.

Antzokirako sarbidea

Sarrera nagusia

Plazan antzokiaz gain, eliza eta eraikin batzuk ikusgai dira. Eremu zentrala zen hau.

Etxebizitzen bloke batg

Bisita hasi aurretik arraindegia eta harraska bisitatzera gerturatuko gara denbora egiteko.

Arraindegia

Harraska

Urteak aurrera joan ahala etxeetan zerbitzu berriak ezartzen joan ziren eta konketak ere paratu zituzten.

Harraska

Hasieran, kolonia martxan jarri zenean, lan-baldintzak oso gogorrak ziren eta jabeak etxebizitzak, eskola, eliza eta dendak eskaintzera mugatzen ziren. Horrek ondorio batzuk izan zituen, hala nola grebak eta jabeen aurkako liskarrak.

Geroago, 1880an, jabeek beste jarrera bat hartu zuten eta higienearekin, hornidurarekin, aisialdiarekin eta kulturarekin lotutako beste zerbitzu batzuk eskaini zituzten, askotan jabeentzako dorre handiak. Baina XX. mendera arte ez ziren langileak gatazka gutxiagorekin eta jabeengatik esker on gutxiagorekin bizi izan. Fundació Vidal eraikina eta ondoko hainbat eraikin zinema, antzerkia, liburutegia, jolas-aretoa, eskola, emakumearen etxea eta kirol-gune bat ezartzeko eraiki ziren.

Zerbitzuen hobekuntza horiek gorabehera, lan egiterakoan oso zorrotzak ziren, ordu askotan lan egiten zutelako eta baita larunbatean ere. Norbait berandu iristen bazen lanera, lan prekarioagoa eslei ziezaioketen, edo oso maiz gertatzen bazen, bota egin zezaketen. Gainera, norbaitek makinarekin min hartu eta lanik egin ezin bazuen, ez zuen kobratzen. Oinarrizko behar guztiekin bizi ahal izateko (elikadura, jantziak eta etxebizitza), familia bateko kide guztiek lan egin behar zuten 10 urtetik aurrera, haien soldatak oso pobreak baitziren. Adin horretara arte Koloniako eskolan eskolatzen zituzten. 1905ean Puig-reigeko kolonia guztietan asteko soldatak honako hauek ziren:

Gizonezkoek 17 pezeta kobratzen zituzten.

Emakumeak 15 pezeta.

Haurrek 12 pezeta (lehenengo 4 hilabeteetan, fabrikaren funtzionamenduari buruzko ikaskuntza-epean)

Eguneroko bizitzan, jendeak ez zuen denbora libre askorik, igandea izan ezik, hura baitzen jaiegun bakarra, nahiz eta mezetara joan behar zuten nahitaez, jabeak oso erlijiosoak zirelako. Egun batean joaten ez baziren, astelehenean tokatu ahal zitzaien lanik txarrena edo etxea aldatu ahal zieten, eta joaten ez baziren, ezin zituzten koloniatik kendu. Etxeetan ez zegoen ez dutxarik ez garbitokirik hasieran, baina geroago gehitu ziren. Jabeak higieneari dagokionez langileei ematen zizkien zerbitzuak dutxa komunitarioak eraikitzea izan zen.

Fabrika koloniaren bertze aldean dago

Eliza

Elizaren inguruko informazioa wikipediatik moldatua:

Cal Vidalen Sortzez Inmakuladaren eliza, Sortzez Garbiaren plazan dagoena, estilo neorromanikokoa da, gurutze latindar formako oinplanoa du eta hiru nabe, erdikoa alboetako bien zabaleraren bikoitza eta laugarren bat laburragoa transeptuarena. Habearteak kanoi-ganga batez estalita daude. Ganga hori arku formeroz sendotuta dago, eta bakoitzak esfera-laurdeneko kupuladun abside bat du. Gurutzadura lau angeluko oinplanoko zinborio batez estalita dago. Paramentua harlandu erregularrez egina dago, eta eraikuntza osoa, iztukuzko junturak dituzten harlanduzko hiru ilarako zokalo batez inguratuta dago. Fatxadan, erdiko ateak zirkuluerdiko arkua du, arkiboltak, erliebe geometrikoekin apainduak; muntaien erliebe eskultorikoetan, Tetramorforen lau elementuetako bi aurkitzen ditugu, ebanjelisten sinboloak: eskuinean aingerua (San Mateo irudikatzen duena), ezkerrean, zezena (San Lucas irudikatzen duena). Beste bi ikurrak atearen eta leihoen arteko espazioan agertzen dira, eskuinean San Joanen arranoa eta ezkerrean San Lukasen lehoia. Mendebaldeko alboko fatxadan kanpai-hormako kanpandorrea dago. Kanpai-hormak bi bao ditu, eta ate-zangoak eta leiho-barrenak zuzenak dira, eta ateburuak zirkuluerdiko arkuaren formakoak.

Antzokia

Vidal patronatuari atxikitako eraikina. Sarrerako gorputz bat zuen, jantzitegia eta leihatila ezkerraldean. Antzokiko aretoak anfiteatroa, palkoak eta oilategia zituen. Sotoko solairu bat zegoen, eszenarioaren atzeko eskailera batetik jaisten zena, eskotiloa apuntatzailearentzat, eta atzealdean hiru kamerino. Antzerki berriak bizitza laburra izan zuen; Vidal Koloniaren Museoaren sarrera bihurtu zen.

Fabrika ibaitik gertu egon behar zuen, indar hidraulikoa makinak mugitzen zituelako, bereziki ur-jauzi baten bitartez turbina potente bat mugitu egiten zuelako eta lurrun makinak ere bazituelako.

Fabrikaren sarbideko kontrola

Fabrika koloniako etxe bizitza eta bertze zerbitzutik urrun dago.

Fabrika

Ibaiar gerturatuko gara pres eta ubidea ikusteko.

Presa

Lurrun makinen eraikina

Energia sortzeko bertze eraikinak

Makinak:

Irekigailua: malutak irekitzeaz eta zuntzen hostoak, zikinkeria, haziak eta beste ezpurutasun batzuk kentzeaz arduratzen da.

Zaparradak kardatzea: zuntzak askatzen dituen makina da.

Manuatu: metxak luzatu, orraztu eta orientatzen dituena da.

Metxera: metxak luzatzen eta mehetzen dituzten makinak dira.

Jarraitua: metxak hari bihurtzeaz arduratzen da.

Ordidorea: tolesgailu batean hari guztiak biltzen dituen makina.

Garrotezko ehungailua: haria ehun bihurtzen duen makina da.

Lurrun makina

Fabrikaren barruan oraindik ehunak osatzeko makina ezberdinak dituzte eta martxan paratzeko aukera dute, horrekin funtzionamenduaz gain, laneko zarataz eta tokia ikusita lan baldintzak nolakoak izango ziren hobeto imjina daiteke.

Trasmisioa

Kotoiarekin prozesu guztia osatzen zuten, gordina hasieran ehunak osatu ahal izateko, kardatu ostean, eta bertze zatian telare edo iruindegi ezberdinekin ehunak osatu arte.

kotoiarako makina

Kotoia

Kardatzeko edo txarrantxatzeko makina

Haria osatzen

Hari ezberdinak ehun makinetarako

Haria egiteko makina

Ehun makina

Ehundegia

Bazter batean bertze tresna eta produktu bukatu batzuk badituzte ikusgai ere.

Fitxatzeko erloju makina

Fabrikaren bisitaren ondoren berriz ere koloniako eremu zibilera igoko gara.

Emakumeen etxea

Ehun-koloniako neskentzako eskola-komenturako eraikina, Vives Figuerola arkitektoak egina. Ehun-fabriketako eskulan gehiena emakumezkoa zen. Horregatik, neskentzako egoitza bat zuen, erlijiosoek zuzendua, eta garai hartan neskentzat egokitzat jotzen zen prestakuntza ere ematen zitzaien.

Bertze aldean jostalekurako plaza dute, frontoiarekin.

Frontoia

Eskoletako baila

Etxe bizitza batzuk bisitatzera joango gara. Kolonian, gero eta jende gutxi bizi den arren, oraindik hainbat etxe okupaturik daude.

Etxe bizitzaren sarrera

Logela

Fabrika martxan jarri bezain laster, koloniako lehen etxebizitzak eta lehen kaleak eraikitzen hasi ziren, Sant Ignasi kalea, oraindik existitzen dena. Cal Vidalek, kolonia gehienak baino handiagoak diren etxebizitzek duten berezitasuna aurkezten du; 75 m2- inguruko zerbitzuak eta koloniako ekipamenduak fabrikatik eta ibaitik urrun samar geratzen dira. Langileek zituzten ordu libre apurrak igarotzen zituzten kolonia zatia oso ondo mugatuta dago langileek lanaldia egin behar zuten aldetik. Bereizketa hori positiboa zen langileen "bizi-nolakotasunarentzat". Solairuak industria-espaziotik urrun daudenean, etengabe sentitu behar izaten dute ehungailuen zarata, eta ibaiaren inguruko hotza eta hezetasuna jasan behar izaten dute. Gainera, Cal Vidal, beste kolonia batzuen kontrakoa, ez zegoen harresirik.

Konketa

Sukaldea

Geroago arraindegia bisitatzera joko dugu.

Arraindegia

Urratsez urrats, Cal Vidalen "hereus" eta jabe ezberdinek zerbitzu gehiago eta hobeak eman zizkioten koloniari: ogi-labea, arrandegia, harategia, ekonomatoa, kafea, garbitegi komunitarioa, dutxa komunitarioak, baratzeak, Manresako Caixaren bulegoa, eskola, etab. Langileek erabiltzeko zerbitzu eta ekipamendu guztiak